پروژه دانشجویی مقاله مشکلات بافتهای فرسوده درشهرهای بزرگ تحت word دارای 150 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد پروژه دانشجویی مقاله مشکلات بافتهای فرسوده درشهرهای بزرگ تحت word کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی پروژه دانشجویی مقاله مشکلات بافتهای فرسوده درشهرهای بزرگ تحت word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن پروژه دانشجویی مقاله مشکلات بافتهای فرسوده درشهرهای بزرگ تحت word :
-1- طرح مسأله:
مشکلات بافتهای فرسوده درشهرهای بزرگ همواره یکی ازدغدغه های مردم ومدیران شهری بوده است، زیرا سکونت وکار دراین نوع بافتهای شهری هرگز بازدهی مطلوب را ندارند زیرااستاندارهای مسکن زندگی درآنها بدلیل فرسودگی شدید یا نسبی بسیار پایینتر از قسمتهای دیگر شهر میباشد. بافت فرسوده شهری به بافتی اطلاق میشود که از ابعاد کیفی وکمی وهمچنین ازلحاظ تجهیزات و تأسیسات شهری در سطح پایین قرار گرفته باشد مشکلات اصلی اینگونه
بافتها بهنگام مخاطرات طبیعی بروز میکند که باید توجه مسئولین بیشتر متوجه اینگونه بافتها باشد عنوان بافت فرسوده شهری به با فتی اطلاق میشود که از ابعاد کیفی وکمی مسکن وتاسیسات وتجهیزات وابسته به آن درسطح بسیار پایینی از برخورداری است.این بافت بعنوان بافتی ناکارآمد معرفی میشود واز اینرو مساله بهبود بخشیدن به آن روی مینماید. این بهسازی بسته به نوع فرسودگی بافت مراحل مختلفی را شامل میشود.تهیه واجرای طرحهایی که به انحاء
مختلف سعی در بهبود وضع این بافتها دارند ،نیازمند بررسی همه جانبه کمبودهای موجود وبرنامه ریزی مداوم برای رفع معضلات اینگونه بافتهاست .بررسی همه جانبه بدین معناست که درنوسازی وبازسازی این بافتها میبایست درکناربهبود بخشیدن به وضع مسکن که حدود 40درصدازبافتهای شهری راتشکیل میدهد سایر نیازهای معیشتی ساکنین نیز که در حیطه تاسیسات و تجهیزات شهری است تامین شود. بافت محله مجیدیه که بعنوان قسمتی از بافتهای فرسوده شهرتهران شناسایی شده است.که دارای معضلات فراوانی بویژه در زمان بحرانهای طبیعی مثل زلزله میباشد
1-2-ضرورت تحقیق:
از آنجا که تراکم جمعیتی وساختمانی در بافتهای فرسوده شهرهای بزرگ بدلیل قیمت نسبتا” پاینتر زمین وساختمان درآنها بطور قابل توجهی بالاست و از طرف دیگر آسیب پذیری این بافتهای شهری در مقابل حوادث و بلایای طبیعی و;. بسیار بالاتر ازسایر قسمتهای شهری میباشد،لذا رسیدگی و ساماندهی به این بافتها از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. هرگونه فعالیتی در جهت ساماندهی به بافتهای فرسوده نیازمند شناخت دقیق از ویژگیهای مختلف این بافتها درمناطق مختلف شهری است،.وازآنجا که ناحیه 3منطقه 8نیز از جمله فرسوده ترین بافتهای منطقه است ومشکلات بسیاری را برای ساکنین خود فراهم آورده بنابراین ضرورت تحقیق در این زمینه نیز بخوبی آشکار میگردد.
1-3-اهداف تحقیق:
1-تأمین امکانات معیشتی مناسب برای شهروندان در راستای اهداف عدالت اجتماعی؛
2-انتظام بخشی به مجموعه کاربریها و پاکسازی بافت از کاربریهای مزاحم؛
3-تشویق به سرمایه گذاری به منظور بازسازی بافتهای فرسوده در جهت مقاوم سازی آنها؛
4-ارتقائ کیفیت زندگی شهری؛
5-اصلاح شبکه دسترسی.
1-4- سوالات تحقیق
آیا . به منظور مقاوم سازی ساختمانها در برابر زلزله مساله نوسازی بافت در اولویت قرار میگیرد؟
آیا احیا بافتهای فرسوده بعنوان راه کار مناسب با مشارکت مردم ومسولان امکان پذیر است؟
1-5- فرضیات تحقیق:
1- به نظر میرسد. به منظور مقاوم سازی ساختمانها در برابر زلزله مساله نوسازی بافت در اولویت قرار میگیرد.
2- بنظر میرسد احیای بافتهای فرسوده بعنوان راه کار مناسب ، با مشارکت مردم و مسئولان بصورت توام امکان پذیر است.
1-- پیشینه تحقیق:
• مرمت شهری، (حبیبی، سید محسن و مقصودی،ملیحه). این کتاب سعی در معرفی و جمع بندی نظریه ها و شیو ه های امر مرمت شهری در بافتهای قدیمی دارد و به این منظور به بررسی مواردی چون تعاریف واژه ها ی مرمت شهری، نظریات جهانی و همچنین تجارب جهانی در زمینه مرمت شهری میپردازد.
• بهسازی و نوسازی شهری (فلامکی،محمدمنصور،1384) این کتاب سعی در معرفی وجمع بندی نظریه ها وشیو ه های مرمت شهری در بافتهای قدیمی دارد وبه این منظور به بررسی مواردی چون تعاریف وا‍‍‍‍زه های مرمت شهری،نظریات وتجربیات جهانی مرمت شهری و.میپردازد.
• بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا (علی شماعی واحمد پوراحمد،1384)، این کتاب پیرامون مسائل ومشکلات بافتهای قدیم شهری وتعاریف مفاهیم مرتبط با نوسازی وبهسازی شهری میباشد. به نظزیات جهانی والگوهای ساماندهی بافت قدیم میپردازد.
• مهندسین مشاور زیستا،طرح تفضیلی منطقه 8را انجام داده اند که درخصوص طرح تفضیلی محلات وتعیین تفکیک بافتهای فرسوده،معابر و;پرداخته است.
روش تحقیق:
انواع روشهای تحقیق برای یافتن پاسخ مناسب برای مسائل مطرح شده درتحقیق باتوجه به موضوع تحقیق ،نوع واهمیت مساله ،متفاوت خواهد بود. از آنجا که این تحقیق پیرامون ساماندهی بافت فرسوده شهری بخشی از شهر تهران انجام شده است، روش تحقیق کاربردی میباشد که از روش تحلیلی و توصیفی استفاده شده است و مراحل روش تحقیق شامل:
• گردآوری اطلاعات
• کار کتابخانه ای (کتابخانه های ملی، دانشگاه تهران، دانشگاه آزاد، سازمان مدیریت وبرنامه ریزی)
• کارمیدانی
• روش مشاهده
• استفاده از نقشه ها وعکسها
• طبقه بندی وتهیه جداول
1-8-محدودیتهای تحقیق
• عمده ترین موانع؛
• عدم دسترسی به اطلاعات؛
• عدم همکاری بسیاری از سازمانها،ادارات.
2-مبانی نظری
2-1- تعاریف
2-2- بافت:
مراد از بافت (بافت شهری)گستره ای همپیوند است که با ریخت شناسی های متفاوت طی دوران حیات شهری در داخل محدوده شهر و یا حاشیه آن در تداوم وپیوند با شهر شکل گرفته باشد. این گستره میتواند از بناها، مجموعه ها ،راهها، فضاها، تأسیسات و تجهیزات شهری و یا ترکیبی از آنها تشکیل شده باشد.
بافت شهر عبارت است از دانه بندی و در هم تنیدگی فضاها و عناصر شهری که به تبع ویژگیهای محیط طبیعی، بویژه توپوگرافی و اقلیم در محدوده شهر یعنی بلوکها و محله های شهری بطور فشرده یا گسسته و با نظمی خاص جایگزین شده اند. (توسلی،5:1368)
بافت هرشهر کمیتی پویا و در حال تغییر است که وضع کالبدی شهر و چگونگی رشد و گسترش آنرا در طول زمان نمایان میسازد. بافت هر شهر، ابتدا دانه بندی فضاهای کالبدی شهر، یعنی فضاهای خالی و پر و تراکم آنها را نسبت به یکدیگر مشخص میکند. همچنین چگونگی و فاصله بین عناصر شهری را معین میکند. بافت شهر شبکه گذرگاهی و نحوه توزیع فضایی آنها را نشان میدهد. ابعاد و اندازه هر یک از فضاهای کالبدی در افق و در ارتفاع با صورت یا افقی میتواند نمایانگر نوع و حجم بافت خاصی از شهر باشد. فضاهای خالی گویای ویژگیهای خاص شهری اند. مثلا فضاهای خالی موجود در مرکز محله های شهری و راههای مهم و تقاطعها و در مجموع بافت، گویای وجود مراکز و هسته های شهری و محله ای هستند(شماعی، پوراحمد، 1384).
بافت هر شهر نحوه شکل گیری و مراحل رشد و توسعه شهر را در طول تاریخ نشان میدهد. یکی از عوامل اصلی و بسیار مهم شکل گیری بافت شهر در گذشته عوامل محیط طبیعی بوده است سه عامل توپوگرافی زمین، آب و هوا و منابع، عوامل اساسی و مهم طبیعت اند که در بافت شهرهای قدیمی ایران تاثیر عمیقی به جای گذاشته اند (سلطانزاده،299:1365).
2-2-1- بافت وفرسودگی:
آنچه در این تحقیق مدنظر است، پرداختن به (بافتهای فرسوده شهری) است، از اینرو لازم است مقدم برهرچیز مراد ازبافتو فرسودگیروشن گردد.
2-2-2- انواع بافت شهری:
میتوان باتوجه به مراحل رشد و توسعه کالبدی فضایی شهرها، لایه های گوناگون بافت شهری را از همدیگر تشخیص داد. مثلا در شهرهای بزرگ ایران هفت گونه از بافت شهری در بررسی گونه شناسی بافتهای شهری قابل تشخیص است(مشهدیزاده دهاقانی،425:1373).
الف- بافت تاریخی، هسته اولیه شهر
بافت تاریخی را میتوان هسته اولیه شهر دانست. قلعه،ارگ، یا کهندژ و آنچه را به عنوان هسته اولیه شهر امروزی که در زمانهای پیشین (در ایران قبل از قاجاریه) ساخته شده میتوان بافت تاریخی نامید.
ارگ، برج، بارو و هسته های اولیه شهرهایی چون همدان، شیراز، اصفهان، یزد و تبریز چنین ویژگیهایی دارند.(شماعی، پوراحمد، 85:1384)
ب-بافت قدیمی شهر
بافت قدیمی، بافتی است که گرداگرد هسته اولیه شهری یا بافت تاریخی تنیده شده است. مثلا” در ایران بخشهایی از شهر که از نظر زمان شکل گیری آنها به اواخر دوره قاجاریه میرسد(تا اوایل قرن حاضر) شامل میشود. از نظر سبک معماری و شهرسازی، ویژگیهای اصیل و سنتی در آن حاکم است(حائری،27:1371).
بافت قدیمی در طی زمان طولانی و بر اساس تجارب گذشتگان روند تکاملی خود را طی کرده است(مشهدیزاده دهاقانی، 425، 1374).
امروزه جمعیت این بافتها با گسترش شهر و رشد بی رویه و سریع شهرنشینی، تخلیه شده و مراکز خدماتی، تجاری و; به حاشیه شهرها انتقال یافته است. در نتیجه کمبود خدمات، زیر ساختها و تأسیسات زیربنایی، عدم کشش مناسب و کافی شبکه ترافیکی و نارساییها و ناکارآمدی های بافتهای قدیمی در برآوردن وتامین نیازهای امروزی شهروندان، موجب شده تا این بافتها روز به روز بی رونق و فرسوده تر شوند و بعنوان بافتهای مسأله دار و مشکل زا در افکار ونظر بسیاری از مدیران شهری و شهروندان مطرح باشند.
ج-بافت میانی شهر
این بافت از حدود 1300تااوایل دهه 40گرداگرد بافت قدیم شهر شکل گرفت.
همزمان با رشد و گسترش شهرها، تغییرات کالبدی جدیدی در بخش قدیمی شهرها صورت گرفت. احداث خیابانهای جدید، نخستین نمودهای شهرسازی جدید است. بدنبال آن، حاشیه خیابان ها تغییر شکل داده و بناهای تازه ای ساخته شد، اما قسمت درونی کمتر دچار تغییر و تحول شد. مرحله تخریب بافت قدیمی با ایجاد میدانهایی در مرکز شهر ها وخیابانهای عمود بر هم به شکل شطرنجی شروع شد.
تعادل زیست محیطی بین شهر وروستاهای اطراف کشتزارها و باغها تا اواخر این دوره برقرار بود. از خصوصیات بارز بافت میانی شهرها، ساخت و سازهای غیر بومی، پهن تر بودن کوچه ها، وجود نشانه هایی از خیابانها به سبک مدرن و همچنین درختکاری و ساخت پیاده روها و نماسازیی مدرن در حاشیه خیابانهاست.(شماعی، پوراحمد، 86:1384)
چ-بافت جدید شهری
از دهه 1340به بعد تغییر وتحولات اوضاع اجتماعی واقتصادی و فناوریهای نوین در کشور تشدید شد. در نتیجه یک بافت جدید به دور بافت قبلی شهر ها شکل گرفت.
اقدامهای عمرانی در شهرها مانند خیابان بندی و آسفالت کوچه ها و معابر، توسعه خدمات و زیربناها در شهرها، ایجاد ساختمانها و اداره های جدید، ایجاد پارکها و; به رشد و توسعه فعالیتهای ساختمان سازی وشهرسازی توسط بخش دولتی وخصوصی سرعت بخشید. افزایش مهاجرت به شهرها نیز خود عامل دیگری در افزایش رشد جمعیت شهری و بیشتر شدن ساخت و سازهای اطراف وحاشیه شهرها بود. افزایش آپارتمان سازی، رشد و توسعه کارخانه ها و شهرکهای صنعتی، رواج گسترده معاملات زمین، تشدید فاصله طبقات اجتماعی در شهرها و گسترش حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی از دیگر ویژگیهای شهری در این دوره است. بافتهای جدید با بافتهای نوساز شهری با این ساختارها مواجه اند.
ح-بافت پیرامونی شهر
این بافت که از سال 1350 در ایران شکل گرفت و توسعه یافت در واقع در برگیرنده بخشهای خوابگاهی یا حومه های وابسته به کلانشهرهاست. با افزایش جمعیت و مهاجرت به شهر ها ، نیاز به مسکن و رشد و گسترش شهری افزایش یافت. رشد جمعیت بویژه ناشی از مهاجرتهای بی رویه که بدنبال سرپناهی برای سکونت بودند، در نقاط حاشیه ای یا خارج شهر بافت پیرامونی بصورت شهرک سازی را بوجود آوردند. جایی که تراکم در حال کاهش بسوی خارج از مرکز شهر و کاربری منفرد ویژگی غالب آنست(شماعی،پوراحمد،87:1384).
خ-بافت اقماری یا گسترش ناپیوسته شهر
شکل گیری این بافت از سال 1360آغاز شد و در اوایل دهه 70به اوج خود رسید. این بخش شامل شهرکهای گوناگون در اطراف شهرهای بزرگ بود. شهرکها و نقاط جمعیتی ایجاد شده یا گسترش یافته در این دوره به سه دسته تقسیم میشوند.
دسته اول شهرکهای اقماری و خوابگاهی هستند که در زمینهای بایر توسط دولت یا بخش خصوصی ساخته اند.
دسته دوم شامل نواحی و بخشهایی است که با تغییر شکل روستاها و نقاط جمعیتی اطراف شهرها بصورت شهرکها و نقاط مسکونی درآمده اند و بدون پیش بینی های لازم شهری در مورد آنها صورت نگرفته است.
دسته سوم پیامد توسعه بی رویه و بدون برنامه روستاها و نقاط جمعیتی اطراف شهرها به همان شکل و صورت اولیه روستایی است.
رشد سریع این شهرگونه ها و رواج ساخت و سازهای بدون برنامه و اسکان جمعیت مهاجر، پیدایش مشکلات بسیاری را دامن زد. عدم تعادل بین فضاهای شکل گرفته، گسترش مشکلات اجتماعی، روحی و روانی ناشی از تقابل بین فرهنگها و سنتها و; از جمله این مشکلات هستند(شماعی، پوراحمد، 88:1384).
د-گسترش متروپلی شهر بهمراه ایجاد شهرهای جدید
رشد سریع و وسیع شهر های بزرگی همچون تهران، مشهد، اصفهان، تبریز، شیراز و پیدایش شهرهای جدید و پیوند شهرها ی کوچک و متوسط اطراف این شهرها به مادر شهر، به پیدایش شبکه شهری گسترده ای و بافت جدیدی از شهرها منجر شده است. این شکل از گسترش کالبدی، فضایی که به رشد متروپلی و منطقه شهری منجر میشود، بعلت اشکال در برنامه ریزها یا نبود برنامه ریزی دقیق و مشخص، ساماندهی و کنترل شهر را دچار مشکلات بسیاری کرده و این مشکلات در سطح منطقه شهری و حتی در سطح کشور پیامدهای ناگواری را موجب شده است.
اعمال شاخص شاخص
بلوکی است که حداقل 50% بناهای آن غیر مقاوم بوده که دلیل آن فقدان سیستم سازهای مناسب و عدم رعایت موازین فنی است. ناپایداری
بلوکی است که حداقل 50% عرض معابر آن کمتر از 6 متر است. نفوذناپذیری
بلوکی است که حداقل 50 درصد قطعات (پلاک ها) آن دارای مساحتی کمتر از 200 متر مربع است. ریزدانگی
هویت فرهنگی و تاریخی شهرهای تاریخی ما در معرض نابودی است از اینرو ضروری است در چار چوب طرحهای جامع بهسازی و نوسازی شهری الگوها و روشهای مناسب مورد توجه و حمایت قرار میگیرد(شماعی، پوراحمد، 89:1384).
2-3- فرسودگی
مراد از فرسودگی، ناکار آمدی و کاهش کارایی یک بافت نسبت به کارآمدی سایر بافتهای شهری است. فرسودگی بافت و عناصر درونی آن یا به سبب فقدان برنامه توسعه و نظارت فنی بر شکل گیری آن بافت بوجود میاید، پیامد فرسودگی بافت که در نهایت به از بین رفتن منزلت آن در اذهان شهروندان منجر میشود، در اشکال گوناگون از جمله کاهش و یا فقدان شرایط زیست پذیری و ایمنی و نیز نابسامانیهای کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و تأسیساتی قابل دریافت و شناسایی است(وزارت مسکن و شهرسازی، 7:1384).
بافت فرسوده شهری: به محدوده یا بلوک شهری اطلاق می شود که بیش از 50درصد بنا های آن ناپایدار،معابرآن نفوذناپذیر و املاک آن ریز دانه باشد.
2-3-1- گونه های بافتهای فرسوده
بافتهای فرسوده به سبب آسیبها در کلیت با یکدیگر وجوه مشترکی دارند، اما به سبب عوامل موثر در فرسوده بودن دارای ماهیتهای متفاوت میباشند. این تفاوت، بافتها در سه گروه زیر قرار میدهد:
الف)بافتهای دارای میراث های شهری؛
ب)بافتهای شهری(فاقد میراث شهری)؛
ج)بافتهای حاشیه ای (سکونتگاهای غیررسمی ).(وزارت مسکن وشهرسازی،8:1384)
الف)بافتهای دارای میراث شهری
مراد از بافتهای دارای میراثهای شهری،بافتهای فرسوده ای است که علیرغم فرسودگی در گستره بناها ،مجموعه فضاها،تاسیسات و تجهیزات شهری با ارزش ویا ترکیبی از آنها وجود دارد.شناسایی وجود این عناصر موجب میگرددتا بهره گیری از میراثها ونقش هویت بخش آنها در بستر مداخله مورد توجه قرارگیرد وبارز گردد.
نکته مهم در اینست که جدا کردن بافتهای دارای میراث از سایر بافتها که به سبب اهمیت آنها صورت گرفته، به هیچ عنوان به مفهوم حذف این گونه بافتها از دستور کار مداخله در بافتهای فرسوده نمیباشد، بلکه این امر تنها تأکیدی برضرورت همکاری ونظارت سازمان میراث فرهنگی بر اقدامات نهادهای مسئول در حفظ منطقی وتخصص میراثهای با ارزش در این بافتهاست.(وزار ت مسکن وشهرسازی،8:1384)
ب)بافتهای شهری (فاقد میراث شهری)
مراد از بافتهای شهری بافتهای فرسوده ای است که در لایه های درونی شهر جای دارند.این بافتها یا در کالبدهای به جای مانده در دل بافتهای قدیمی قرار گرفته اند،ویا حاصل استقرار افراد فرو دست جامعه در زمینهای خالی درون شهری وبرون شهری اند که با گسترش شهرها با آنها در آمیخته اند.این بافتها علیرغم دارا بودن توانمندیهای فراتر از آنچه در حال حاضر پذیرای آن هستند به سبب آنکه از چرخه حیات موثر شهری خارج هستند از ارزش کمتری برخودار میباشند.(وزارت مسکن وشهرسازی،1384)
ج)بافتهای حاشیه ای (سکونتگاههای غیررسمی)
مراداز بافتهای حاشیه ای بافتهای فرسوده ای است که به سبب عدم تناسب میان درآمد متقاضیان سکونت در شهرهای بزرگ و هزینه های سکونت در آنها بیشتر بطور غیر رسمی در حاشیه شهرها شکل گرفته اند. ساکنین این بافتها بیشتر مهاجران جویای کار هستند که در شهرهایی که دارای توانمندی بالا در عرضه اشتغال و خدمات میباشند، ساکن شده اند (وزارت مسکن وشهرسازی، 9:1384).
2-4- شناسه ها
شناسه ها به آسان کردن درک مشترک از مفاهیم بکار گرفته شده در مصوبه مورخ 16/3/1384شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در خصوص بافتهای فرسوده شهری و تصمیمات متکی برآن تدوین شده است. برای تعیین شناسه ها، رایج ترین ویژگیهای مشترک در هر یک از عوامل نقش آفرین در بافتهای فرسوده مد نظر قرارگرفته است. بنابراین با مشاهده نشانه هایی همنواخت با این شناسه ها میتوان از وجود فرسودگی و ضرورت اقدامات مرتبط اطمینان نسبی حاصل کرد. این شناسه ها شامل موارد زیر میباشند:
الف)شناسه های شناخت محدوده بافتهای فرسوده؛
ب) شناسه های شناخت گونه های بافتهای فرسوده؛
ج ) شناسه های شناخت گونه ها ی مداخله در بافتهای فرسوده؛
د)شناسه های شناخت مراجع قانونی ومستندات قانونی مداخله در بافتهای فرسوده.(وزارت مسکن وشهرسازی،18:1384)
2-4-1- شناسه های شناخت محدوده بافتهای فرسوده
بافتهای فرسوده به دلایل متفاوت فرسوده شده اند. از اینرو با اشکال گوناگون و وجوه متفاوت مشاهده میشوند. اختلال در موارد زیر فراگیرترین وجوه برای تعیین شناسه و شناخت محدوده بافتهای فرسوده است:
الف)شکل کالبدی؛
ب)انسجام بافت واستحکام و مصالح ساختمانی عناصر درون بافت؛
ت)ساختار زیر ساختها؛
ث)کارایی نظام شبکه؛
ج)ابعاد کارکردی؛
ح)وضعیت محیط زیست؛
خ)ابعاد اجتماعی؛
د)ابعاد اقتصادی؛
ذ)عملکرد مدیریت شهری؛
ر)نوع مالکیت.(وزارت مسکن وشهرسازی،19:1384)
الف-شکل کالبدی
1) ریخت شناسی بیشتر این بافتها شکلی اندام واره دارد.
2)ابعاد فیزیکی بیشتر اجزای بافت بویژه قطعات واقع در حوزه های مسکونی، ریز دانه و ابنیه آن کوتاه مرتبه (یک یا دوطبقه)است. (وزارت مسکن وشهرسازی، 19:1384)
ب- انسجام بافت و استحکام و مصالح ساختمانی عناصر درون بافت:
1) در این محدوده ها بافت فاقد انسجام بوده و بیشتر بناهای درون آنها فاقد مقاومت در برابر زلزله با شدت متوسط میباشند.
2)در مکانهای فاقد ایمنی(بصورت اسکان های غیر رسمی)مانند حریم گسلها، بستر رود دره ها و قناتها قرار گرفته اند.
3)در ساخت بناهای آن از مصالح نازل و کم دوام استفاده شده است(وزارت مسکن و شهرسازی، 19:1384).
ت- ساختار زیر ساختها
فاقد زیر ساختی (بویژه آب و برق) است و در صورت دارا بودن، شبکه آن دچار نارسایی بوده و آسیب پذیر است. (وزارت مسکن وشهرسازی، 19:1384)
ث- کارآیی نظام شبکه
1)دارای شبکه ناکارآمدست.
2)دارای شبکه اندام واره ونامنظم است.
3)دارای شبکه با عرض کم ونفوذ پذیری پائین است. (وزارت مسکن وشهرسازی ،19:1384)
ج-ابعادکارکردی
1)کاربریهای ناسازگار در بافت مسکونی بطور نسبی بالاست (بویژه صنایع غیر مجاز مدنظر سازمان حفاظت محیط زیست در گروههای ب،ج،د،ه)
2)دچار فقدان یا کمبود شدید فضاهای خدماتی است.
3)واحدهای تجاری آنها متروکه ویا درحد بسیار نازل است. (وزارت مسکن وشهرسازی ،20:1384)
ح-وضعیت محیط زیست
1)دچار کیفیت محیطی پایین وغیر بهداشتی
2)آلودگی ناشی از فقدان سیستم دفع فاضلاب،آبهای سطحی وجمع آوری در آنها وجود دارد.
خ- ابعاد اجتماعی
1)شمار ساکنین غیر بومی (مهاجر روستایی یا تهیدستان شهری)نسبت به ساکنان اصیل بیشتر است.
2)دارای منزلت مکانی و سکونتی پایین است.
3)ترکیب جمعیتی آن غیر متعارف است.
4)شیوع اعتیاد و ناهنجاریهای رفتاری و بیکاری در آنها بالاست .
5) ناامنی محیطی بویژه برای کودکان و جوانان و زنان وجود دارد. (وزارت مسکن وشهرسازی، 20:1384)
د- ابعاد اقتصادی
1) ارزش زمین ومسکن به میانگین ارزش آنها در شهر پایین است.
2) به سبب فقر بهبود بخشیدن به مسکن از سوی ساکنان ناممکن است.
3) از سوی سرمایه گذاران، انگیزه سرمایه گذاری وجود ندارد.
4) منابع درآمدی بیشتر ساکنان نامعلوم است.
5) ساکنان در دهک های پایین درآمدی قرار دارند. (وزارت مسکن و شهرسازی، 20:1384)
ذ- عملکرد مدیریت شهری
1) خدمات شهری ارائه نمیشود و یا ارائه آن دچار کاستی است.
2) اقدامات عمرانی موثر از سوی سازمان های مسئول در آنها مشاهده نمیشود.
3) فاقد فضاهای عمومی و خدماتی(حتی در مقیاس محلی)است.
4) فاقد اثاثیه شهری است (وزارت مسکن وشهرسازی، 20:1384).
ر- نوع مالکیت
1) قطعات آن فاقد خطوط تفکیکی روشن میباشد.
2) وارثان آن متعددمیباشند.
3) فاقد اسناد رسمی مالکیت (سند وبنچاق)است.
2-4-2- شناسه های شناخت گونه های بافت فرسوده:
در بسیاری از بافتهای فرسوده ترکیبی از گونه ها ی بافت وجود دارد که درموارد ی امر تشخیص را با دشواری مواجه میکند .در رویارویایی باچنین شرایطی گونه های بافت به کمک چهار عامل زیر از یکدیگر قابل تفکیک میباشند:
1-دوره زمانی
2-گونه ارزش بافت
3-موقعیت استقرار در شهر
4-وضعیت حقوقی –ثبتی عناصر بافت. . (وزارت مسکن وشهرسازی ،1384)
راهکارهای جهت ساماندهی و احیای بافت فرسوده
نمودار زیر وضعیت وپیوندهای احیای بافتهای قدیمی وفرسوده مراکز شهری را با راهکارهای مختلف نشان میدهد
نمودار 1- راهکارهای احیای بافت فرسوده شهری
در نمودار فوق مشاهده میکنیم که به منظور احیا ومرمت شهری سه راهکار مستقل و یا ترکیبی قابل اجرایند. در این راهکارهها علیرغم این که هدف، احیا و مرمت شهری است، اما تاکید هر راهکار نمایانگر بینش کارشناسان ومسئولان امور شهری است، حال اینکه کدام راهکار ومجموعه ای از راهکارها برگزیده شود، به عوامل زیادی مانند وضعیت اجتماعی-اقتصادی وکالبدی، سیاستگذاریهای کلان شهرسازی واندیشه دستاندرکاران، چه مسئولان و چه کارشناسان شهری است.
2-5- تعریف بهسازی
بهسازی، بهبود بخشیدن به وضعیت بافت و عناصر درونی آنست و مجموعه اقداماتی را شامل میگردد که در زمینه کالبدی همنواخت با الگوی اولیه به حفظ و نگهداری بافت و عناصر آن میپردازد ودر زمینه غیر کالبدی به رونق بخشی حیات درونی آن کمک میکند .بستر مداخله میتواند بافت شهری ،فضای شهری، مجموعه ها و بناها را به تنهایی ویا در مجموع شامل گردد. در اینگونه مداخله حد وفاداری به گذشته اصل بوده و با حفاظت کامل از هر آنچه وجود دارد، مفهوم میابد.به سبب گستردگی دامنه اقدامات مرتبط به بهسازی،این اقدامات در دودسته جای داده شده است :یکی مجموعه اقداماتی که قبل از ورود خدشه به بافت وعناصر آن تبدیل میشود ودیگری مجموعه اقداماتی که پس از وارد آمدن آسیب وخسارات در دستور کار قرار میگیرد.در این مداخله اصل بروفاداری به گذشته وحفظ آثارهویت بخش در آنهاست .فعالیت بهسازی با هدف استفاده از امکانات بالقوه وبالفعل موجود وتقویت جنبه های منفی صورت میپذیرد.به عبارت دیگر بهسازی شهری به مجموعه مداخله هائی از اصلاح وضع بناها ،فضاهاومحله ها ی شهری،براساس یک طرح جامع،هماهنگ که به نحوی حالت فرسودگی ورکود ورخوت رادر آنها از بین ببرد،گفته میشود.(حبیبی،36:1379)
بهسازی را میتوان نوعی برنامه ریزی جامع نیز به حساب آورد.بهسازی کمک به بهبود وضع شهرها ازجمله وضع کالبدی،اقتصادی،اجتماعی آنها وافزایش بنیه ی اقتصادی واجتماعی دربافتهای قدیم وجدید است،(شیعه1378 :120-121)
به مجموعه اقداماتی اطلاق میشود که با اندک تغییراتی در فعالیت و بدون مداخله ای چشمگیر در کالبد، موجبات افزایش عمر اثر را فراهم میگرداند. عمل بهسازی در معاصر کردن فضای گذشته نهفته است و نه در باز تولید فضای شهری گذشته (حبیبی ومقصودی، 1382، ص5).
آندسته از اقدامهایی که باکمترین هزینه ومداخله وفقط به منظور بهبود فضاها ومحیط زیست شهری(اصلاح معابر،اصلاح تاسیسیات زیربنایی،بهبود فضاهای مسکونی و غیره)درمقیاس بناها وبلوکها ومحله های شهری صورت میگیرد بهسازی نام دارد . (حبیبی 1381و ومقصودی، شماعی ، 1380 )
اقدامات بهسازی
اقدامات بهسازی به اشکال گوناگون انجام میگیرد که مهمترین آنها به شرح زیر است:
الف)بهبود بخشی
تقویت جنبه های مثبت واز بین بردن جنبه های منفی فضا است.این اقدام سعی در کاهش محدودیتها وکاستیها دارد.
ب)بازیافت
آندسته از اقداماتی که با کمترین مداخلات به ایجاد شرایط زیست بهینه درفضای شهری منجر میشود.بازیافت شامل اقداماتی است که شرط دوام وبقای فضای شهری را در محیط پیرامونش بیشتر کند ..بازیافت بدنبال رفع خطر وبازگرداندن حیات مجدد به کالبد وفضای شهری در کوتاه مدت با استفاده از شرایط موجود در فضاست.
ج)استحکام بخشی
به مجموعه کارهایی که موجب افزایش امنیت،قدرت واستحکام کالبد وفضا میشود ،اطلاق میگردد.هدف این افزایش دوام ویکپارچگی در ساختار فضایی شهر است.
د:مراقبت وحمایت:
اتخاذ تدابیر مناسب برای جلوگیری از خطرات احتمالی را مراقبت گویند که بازرسی وبازبینی منظم ،نگهداری ،تعمیر ،مطالعه انواع دگرگونیها ی کالبدی،اجتماعی،اقتصادی وشناخت خطرات وآسیبها ی ناشی از فرسودگی ورکود رانیز شامل میشود.
حمایت در برگیرنده مجموعه اقداماتی مانند تهیه وتدوین قوانین ،جلب حمایتهای دولتی وتعیین حوزه های حفاظتی است.
ه-رونق بخشی
منظور از رونق وتجدید حیات کالبد وفضای شهری است.
و- حفاظت:
حفاظت شامل بازبینی منظم ورفع اشکالات در عملکرد وفضاست.بعبارت دیگر ،به مجموعه اقدامهایی که در فضاهای کالبدی ارزشمند فرهنگی وتاریخی برای حفظ محیط بعنوان نشانه هویت یک کشور انجام میگیرد ،حفاظت گفته میشود .
پس میتوان گفت بهسازی شهری تنها به بهسازی کالبد وفیزیک شهر توجه ندارد،بلکه به اصلاح وتوانمند سازی ساختارهای کالبدی،اقتصادی واجتماعی شهر توجه همه جانبه دارد .براساس طرح جامع بهسازی میتوان حالت رکود وکمبود را از بین برد .در کل برنامه های بهسازی شهر شامل تحول وتکامل یا منطبق ساختن فضاها ومجموعه های شهری با استانداردهای قابل قبول است.
البته همانطوری که مشخص شد در بهسازی تنها سازماندهی نظام کالبدی نباید مدنظر باشد،بلکه باید شرایط اقتصادی-اجتماعی ،زیست محیطی،روحی –روانی وجامعه شناختی درکنار ساختار کالبدی مورد توجه قرار گیرد .بهسازی به مجموعه ی فعالیت ها وشرایط زندگی در شهر یا روستا می انجامد وهویت واصالت شهر را حفظ میکند اطلاق میشود.
بهسازی بصورت فردی واجتماعی به منظور افزایش رفاه اجتماعی از راه افزایش کیفیت روحی-روانی شهروندان توسط آموزش ،یکی از مهمترین مسائل مورد توجه در بهسازی شهری است .همچنین در بهسازی شهری باید به بهداشت وسلامت روحی وجسمی شهروندان از نظر زیستی توجه شود.
2-6- نوسازی:
اقداماتی در جهت بازگرداندن حیات مجدد به بنا یا فضا و احیا با تأکید بر تغییر شکل فضا یا مجموعه شهری نوسازی نامیده میشود. این اقدام در جهت انطباق و به روز کردن سازمان کالبدی-فضایی با نیازهای امروزی است (فلامکی،1375،ص34).
نوسازی بازآفرینی هستیها ومعاصر سازی بافت وعناصر درونی آنرا با حفظ ماهیتهای شکلی(درابعاد کالبدی)وهمنواخت با موازین نوین را(در ابعاد غیر کالبدی) در دستور کار دارد.بستر مداخله میتواند بافت شهری،فضای شهری،مجموعه ها وبناها به تنهایی ویا در مجموع باشد.در نوسازی وفاداری به گذشته در صورت خدشه دار نشدن ارزشهای کهن (چه فنون نوین بکار گرفته شود یانه )مجاز میباشد.
(در این مداخله حد وفا داری به گذشته از انعطاف پذیریی بیشتری برخوردار است وبرحسب مورد از مداخله اندک تا تغییر را میتوان شامل شد.فعالیت نوسازی با هدف افزایش کارایی ،بهره وری وباز گرداندن حیات شهری به بافت میباشد.)
نوسازی بازگرداندن حیات مجدد به بنا یا فضا واحیا با تاکید برتغییر شکل فضا یا مجموعه شهری است. نوسازی انطباق وبروز کردن سازمان کالبدی-فضایی با نیازهای امروزی است.نوسازی شهری کاری مداوم است که در پی فرسودگی وتخریب نسبی فضای شهری در روند شهر سازی شهرها از گذشته تا حال صورت میگرفته است.بطوریکه شهرهای جدید هم از این اقدام برکنار نیستند ،اما این اقدام اساسا در شهرهای قدیمی یا بناها وفضاهای در حال تخریب بیشتر صورت میگیرد.تغییر وتحول ونوسازی فضاهای زیستی انسان در طول تاریخ سبب شده اشکال زندگی وتمدن شهری به این اندازه رشد وتوسعه یابد .
در تجربه مغرب زمین اقدامات نوسازی وبهسازی به سه صورت تحقق یافته است: (توسلی،85 :1379 )
الف)نوسازی کامل
ب)بهسازی کامل
ج)نوسازی همراه با بهسازی .
در مورد نخست در مرحله مطالعات شهرسازی،پس از اینکه بنا یا بناهایی را فرسوده وتخریب شدنی تشخیص دادند،آنها را پاکسازی میکنند.مکان آنها بصورت زمینی برای نوسازی کامل آماده میشود.
درمورد دوم ،در بناها های قدیمی یا نیمه قدیمی واجد ارزش مرمت که این خود در روند مطالعات شهری تعریف میشود ،بهسازی کامل صورت میگیرد.یعنی ترکیب بیرونی بنا که روبه فضای شهری (خیابان یا میدان)است،حفظ،احیا واصلاح میشود وفضاهای داخلی مطابق نیازهای روز برای استقرارفعالیتهای نو،اصلاح وتکمیل میشوند.تاسیسات وتجهیزات آنهم تغییر میابند.
مورد سوم،جامع موارد اول ودوم است .برای مثال ،در بنایی سه طبقه با تمام ویژگیهایی که درقالب مورد دوم شمرده شده ،بهسازی کامل ،البته به منظور سازگاری وهماهنگی براساس آنچه قواعد ومعیارهای طراحی شهری تعیین میکنند ،صورت میپذیرد.در صورتی که بنا از نظر ساختمانی توانایی داشته باشد،پیشنهاد میشود دو طبقه برآن افزوده شود .این امر فقط جنبه کالبدی ندارد ،بلکه با اقتصاد زمین نیز ارتباط دارد که در کشور ماهم متداول شده است.(توسلی،85:1379)
اقدامات نوسازی
نوسازی شهر مجموعه ای از اقدامات زیر راشامل میشود:
الف) نوکردن
این واژه به معنای شکل دادن وبا ارزش کردن مجدد یک بنا یا فضای شهری است که از طریق مداخله های کالبدی –فضایی صورت میگیرد .این واژه در فرهنگ آکسفورد به معنای تجدید حیات مجدد اثر یا بنا یا مجموعه شهری آمده است .پس از تعیین هدف یا مداخله طی یک دوره زمانی میان مدت با طراحی جدید وهماهنگ با گذشته اقدام میکنند .
ب)احیا
این واژه به معنای حیات بخشیدن به بخشهای ازمیان رفته یا سازمان فضایی آنست ،به گونه ای که کلیت خدشه دار شده از نو ایجاد شود .احیا با هدف باز گرداندن حالت وجود ذاتی واصلی به بنا یامجموعه شهری است.بنابراین در احیا تاریخ ومشخصات اصلی اثر یا پدیده مورد توجه است .
ج)باز زنده سازی یا تجدید حیات
این واژه از لحاظ لغوی در فرهنگ لغات آکسفورد به معنای تجدید حیات آمده است .تجدید حیات در فرهنگ(معین)به معنای زنده کردن وزنده گردانیدن ودر فرهنگ لغات (آنندراج)به معنای زنده کردن است.(ر.ک:فرهنگ آندرج،1335وفرهنگ لغات معین وفرهنگ آکسفورد)
این واژه به مجموعه ای از اقدامات متنوع وتکمیلی که برای بازگرداندن حیات به بنا یا فضای شهری صورت میپذیردگفته میشود این اقدامات را میتوان در سازمان کالبدی-فضایی صورت داد وبخشهایی از سازمان کالبدی-فضایی باقت کهن بصورتی که شکل کلی آن حفظ شود.
د)انطباق و به روز کردن:
این واژه در لغت نامه دهخدابه معنای موافق وبرابر شدن ویکسان گشتن است .در فرهنگ آنندرج انطباق به معنای موافق ،برابر شدن وبهم پیوستن است ودر فرهنگ لغات آکسفورد به معنای تطبیق پدیده یا واقعه ای به شکل جدید آنست. در نتیجه میتوان گفت انطباق سلسله اقداماتی است که با ایجاد شرایط مناسب در سازمان فضایی-کالبدی سازش میان کالبد وفضای کهن با نیاز های امروزین را سبب میگردد.
ه-تبدیل، دگرگونی
این واژه به معنای تغییر خط،تغییر ماهیت وتغییر عقیده است.در برنامه ریزی نوسازی شهری تبدیل ودگرگونی بنا یا بخشی از شهر یا فضاهای شهری متناسب با نیازهای معاصر بسیار با اهمیت است.تبدیل ودگرگونی بی تردید از اقدامهای اساسی نوسازی است که از راه تغییر عملکرد برای بروز کردن از طریق تخریب کالبد وآماده کردن محیط برای وضعیتی نو صورت میگیرد.
2-7تعریف بازسازی
بازسازی، دگرگونی کامل پیشینه وایجاد شرایطی جدید در بافت ویا عناصر آنرا با برچیدن آثار گذشته وبنا نهادن ساخت وسازهای جدید دنبال میکند .بستر مداخله میتواند بافت شهری ،فضای شهری،مجموعه ها وبنا ها به تنهایی ویا در مجموع باشد. در بازسازی وفاداری به گذشته چندان مصداق ندارد وهر جا که لازم باشد با تخریب کامل میتواند بازسازی صورت گیرد .بازسازی با نوسازی قرابت وتشابهات زیادی دارد ،اما تنها تفاوت مهمی که میتوان بین نوسازی وبازسازی قائل شد اینست که نوسازی،نوکردن،احیا وبروز کردن فضای شهری بصورت اختیاری است.اما بازسازی نوکردن واحیای اجباری وتحمیلی فضای شهری است که در اثر حادثه ای تخریب وویران شده است.به بیانی دیگر نوسازی تحمیلی در پی تخریب های ناخواسته را بازسازی میگویند یکی از مراحل مدیریت بحران شهری مرحله بازسازی است .حوادث اتفاقی که منجر به بازسازی شده ،برای نمونه بشرح زیر است:
-آتش سوزی
-زمین لرزه
-جنگ
بازسازی هنگامیکه ملتی میخواهد خود رادر گذشته خویش باز یابد به سبک گذشته اجرا میشود،مانند ورشویا نورمبرگ،سن پطرزبورگ و نیز هنگامیکه یک مجموعه ی ساختمانی مطلوب وخوب مانده پیش از تخریب ارزشمند ومهم به حساب آید مثل مالو در حومه پاریس.
(باستیه ودزر،1377: 390-389)
مهمترین مراحل واقدامات بازسازی شامل تخریب ،آوار برداری،پاکسازی ودوباره سازی است. اقدامات بازسازی شهری زمانی صورت میگیرد که در بنا یا مجموعه یا فضای شهری فرسودگی وتخریب بصورت کامل ایجاد شده باشد.این اقدامات برای ایجاد حیات جدید در سازمان فضایی فرسوده بکار میرود.
فرایند بازسازی
فرایند بازسازی معمولا طی مراحل زیر صورت میگیرد.(شماعی،1380)
الف)تخریب :
تخریب به مجموعه ای فرایندی گفته میشود که پیش از هر گونه بازسازی صورت میگیرد که با آماده سازی زمین،امکان اجرای طرحهای بازسازی را فراهم میآورد .تخریب گاه برای یکپارچه سازی وتجمیع پلاکها ی ثبتی زمین وگاه در لابلای سازمان فضایی موجود صورت میپذیرد .
ب)پاکسازی، آواربرداری
پاکسازی مجموعه عملیاتی است که برای مهیا کردن زمین وفضاهای مخروبه در سازمان فضایی موجود صورت می پذیرد .آواربرداری رامیتوان برای روشن شدن خطوط سازمان فضایی کهن یا در پی ایجاد سازمان فضایی جدید انجام داد.
ج)دوباره سازی
دوباره سازی گاه به معنای ساخت مجدد براساس سازمان فضایی قدیم (امری که امروزه منسوخ است )وگاه به معنای ایجاد سازمان فضایی جدید براساس ارزشها ومعیارهای جاری ومرسوم وقابل انتقال به آینده است .میتوان نتیجه گرفت که فرایند بهسازی،نوسازی وبازسازی شهری با بکار گیری سه اقدام ابقاء،احیا وتخریب ساخت مجدد به کمک روشهای برنامه ریزی وطراحی مناسب ساماندهی میشود .بهسازی،نوسازی وبازسازی شهری همزمان با پیدایش شهر ها وجود داشته است وهرگاه به صورت مستمر ومداوم انجام گیرد،سازمان فضایی منظم،سالم،توسعه یافته را حفظ میکند وتوسعه پایدار شهری را تحقق می بخشد.
2-8 تعریف ساماندهی
ساماندهی از نوع شهری آن به همزیستی انسانها میپردازد واین به معنای ایجاد شرایط زندگی
بهتر برای همگان وتکامل تشکیلات شهری است.(زرین،1378،ص179)
در اینجا لازم بذکر است برای موفقیت هرچه بیشتر باید برنامه های بهسازی و نوسازی شهری هماهنگ و همزمان با طرحهای هادی، جامع وتفضیلی و طرحهای راهبردی – ساختاری شهرها تهیه واجرا شوند. اصولا هدف همه طرحها وبرنامه های بهسازی ونوسازی شهری، ایجاد شهر سالم، اکولوژیک وپایدار است از اینرو شناخت دقیق عوامل جغرافیایی طبیعی همچون اقلیم ،ژئومورفولوژی یا اشکال ناهمواریهای زمین ،زمین شناسی،منابع آب سطحی وزیرزمینی،پوشش گیاهی وعوامل جغرافیایی انسانی از جمله ساختار های اجتماعی ،اقتصادی وفرهنگی ،در برنامه های بهسازی ونوسازی شهری باید مورد توجه برنامه ریزان قرار گیرد.
همه پدیده های انسانی ساخت به دلیل اشغال کردن مکان وقرارگیری در بستر محیط در دامنه پژوهش های جغرافیایی بویژه جغرافیای کاربردی جای میگیرند.شهر تبلور نوع خاصی از ارتباط انسان ومحیط طبیعی در بستر جغرافیایی است.(رهنمایی،3:1369)
بنابراین بهسازی ونوسازی فضاهای زیستی فقط ساخت وسازهای فیزیکی وکالبدی شهر بافتهای تاریخی یا قدیمی را در برنمیگیرد بلکه بهسازی ونوسازی شهری ،بهسازی ساختار اجتماعی، اقتصادی ،سیاسی-اداری وفرهنگی شهر وهمچنین بافتهای جدید،خودرو وغیر رسمی وبطور خلاصه بافتهای مشکل زا ی شهری را شامل میشود .در نواحی مختلف جغرافیایی با توجه به ویژگیهای محیطی گوناگون اقدامات خاص آنها باید انجام گیرد.شهرسازی موفق با توجه به عوامل جغرافیایی طبیعی وانسانی متعدد ومتنوع به برنامه ریزی وطراحی محیط میپردازد .ساخت وبافت کالبدی مراکز زیستی بازتابی از شرایط محیط جغرافیایی است و از جنبه های طبیعی و اجتماعی– فرهنگی تاثیر میپذیرد.
فضاهای مخروبه حتی بر رفتار ومنش وسلامت جسمی وروحی انسانی تاثیر مستقیم دارد .ازاینرو مرگ ومیر شهروندان در شهرهای آلوده ومخروبه به اوج خود میرسد. بررسیها وشواهد موجود نشان میدهند که در شهرهای بزرگ ونابسامان بیماریهای اعصاب و روان،بیماریهای قلبی و…را تشدید میکنند. بی توجهی به برنامه ریزیهای ساماندهی شهری از جمله برنامه ریزی کاربری اراضی شهر یکی از موارد اساسی و بنیادی در بهسازی، نوسازی و بازسازی شهری است.
اصول ساماندهی
مهمترین اصول بنیادی شهرسازی از برنامه ریزی وطراحی شهری به منظور ایجاد شهر سازمان یافته وکاهش آلودگی ها و کنترل نابسامانیها ی فضایی در شهر عبارتند از :
الف)عدالت ب)سازگاری ج)آسایش د)کارایی ذ)کیفیت محیطی
(سعید نیا،26:1382-25)
الف) عدالت:
عدالت در شهرسازی منظور توزیع فضایی کالبدی عناصر وخدمات شهری بصورت متعادل ومتوازن ومتناسب با نیاز شهروندان در هر محله وناحیه شهری است.
ب)سازگاری:
کاربریهایی که دود،بو،صدا وشلوغی تولید میکنند باید از کاربریهای دیگر بویژه کاربریهای مسکونی،فرهنگی واجتماعی جدا شوند وفضای سازگار کنار یکدیگر قرار گیرند.
ج)آسایش:
برای تامین آسایش شهروندان برنامه ریزی کاربری اراضی ومکان یابی عناصر شهری اهمیت زیادی دارد .معیارهای سنجش کاربری اراضی بهینه فاصله وزمان دسترسی به عناصر شهری شاخص های اندازه گیری میزان آسایش وراحتی در امر بهسازی ونوسازی شهر هستند.
د)کارآیی:
الگوی قیمت زمین شهری،عامل اصلی ومعیار اساسی تعیین مکان کار بری زمین است .هر نوع کاربری از لحاظ اقتصادی وسرمایه گذاری ،برآیند قیمت زمین ووضعیت آن از نظر آماده سازی ومخارج آبادانی است که با روش تحلیل هزینه منفعت مشخص میشود.
ذ)کیفیت محیطی:
یکی دیگر از اصول شهرسازی وبویژه بهسازی ونوسازی شهری ،کیفیت ومطلوبیت فضاهای شهر است. مطلوبیت فضاهای کالبدی شهر برای زندگی حرکت وحمل ونقل کار ،تفریح وسایر فعالیتهای اجتماعی ،اقتصادی وبطور کلی فرهنگی شهروندان باید ضمن رعایت همجواری کاربریهای شهری با توجه به تراکم وسرانه،رعایت استانداردها ومعیارهای سرانه سلامتی در شهر را فراهم آورد.
لازمه عمران وبهسازی شهر که امروزه مورد توجه شدید برنامه ریزان است.شناخت دقیق وگسترده محیط جغرافیایی وبدنبال آن برنامه ریزی مناسب آن محیط واجرای دقیق آنست.
الگوی توسعه درونزا،نیازمند شناخت دقیق محیط جغرافیای شهر درونزاست،شهر درونزا شهری است که درعین حفظ ارتباط با منطقه شهری وروستاهای حوزه نفوذ خود،فرآیند توسعه وبهسازی آن براساس ساختارهای طبیعی وفرهنگی منطقه شهری واز مرکز شهر صورت میگیرد.شهرها باید بعنوان اجزای نظام توسعه ملی از جایگاه ووظایف مشخصی برخوردار باشند .شهر بی هد ف وبی برنامه حتی با نوسازی وبهسازی کالبدی فضاهای تاریخی ضمن تحمیل هزینه های زیاد برپیکر جامعه مشکلات را دوچندان میکند.
بهسازی ونوسازی باید در چارچوب اهداف طرح جامع شهری و منطقه ای صورت پذیرد . براساس این دیدگاه بخشی از شهر ویا فضایی از شهر نمیتواند به عنوان واحدی مستقل از فضای کل شهر کار کرد داشته باشد.همانگونه که مناطق در سطح کشور جایگاه ووظایف مشخصی دارند،عناصر وناحیه های مختلف شهر هم از نظر وظایف وکارکرد در ارتباط با یکدیگرند .این کارکردها چشم انداز های شهری را میسازد ومحیط جغرافیایی را شکل میدهد.
هدف ما در روند نوسازی وبهسازی از طریق طراحی بخشهای فرسوده وناکار آمد اینست که محیط کالبدی و زندگی آنرا چنان بهتر بسازیم که مردم علاقمند به ماندن در بافت یا برگشتن به آن باشند. پس شناخت فرهنگ انسان ومحیط جغرافیایی آن ضروری است.
عناصر وفضاهای بافت شهری عمری محدود دارند و با گذشت زمان د چار تغییر وفرسودگی میشوند.بعبارت دیگر هیچ فضایی وبنایی بدون بهسازی ونوسازی ومرمت نمیتواند دوام وبقای طولانی داشته باشد.بطوری که عناصر شهری چه در اثر فرسودگی تدریجی ناشی از موجودات زنده بویژه تخریبهای ناشی از کارهای انسان همیشه نیاز به بهسازی ونوسازی داشته ودارند.بطوریکه شهرهایی که در طی زمان فرصت نوسازی وبهسازی را نیافته اند از صحنه روزگار محـــــو ونابود شده اند.
2-9 اهداف اساسی نوسازی وبهسازی بافتهای قدیمی وفرسوده شهرها:
اهداف اساسی نوسازی وبهسازی بافتهای قدیمی وفرسوده شهرها توسعه محیط زندگی برای انسانهاست.این اهداف در قالب اهداف اجتماعی-فرهنگی واقتصادی جای میگیرند .فضاهای ساخته شده شهری از نظر اقتصادی حاصل سرمایه گذاری وترکیبی از نیروی کار انسانی،مهارتها،مواد ومصالح گوناگونی هستند وبا وجود گذشت زمان وفرسوده شدن ،هنوز هم به بسیاری از احتیاجات روزمره زندگی پاسخ میدهند وبا سرمایه گذاری در جهت حفظ وتقویت ودر مواردی با ایجاد تغییراتی در آنها به منظور پاسخگویی به احتیاجات جدید میتوان از هدر رفتن سرمایه های اقتصادی جلوگیری کرد وتاسیسات وتجهیزات جدید زندگی را به جای گسترش بیش از حد در زمینهای بکر وحاشیه ای شهر ،به درون این بافتهای قدیمی برد وبا بهسازی ونوسازی دوباره احیا کرد .اگر ارزشهای اقتصادی به تنهایی مد نظر باشند ممکن است نوسازی وبازسازی،زمینه ساز شهرسازی تعویضی شود.
از اینرو در مورد بافتهای تاریخی شهرها ضرورت فرهنگی احیای آنها باید مد نظر باشد .بنابراین سازه های تاریخی-فرهنگی شهر شامل بناها وفضاهای شهری که حامل ارزش فرهنگی –تمدنی اند نیازمند حفاظت اند .این سازه ها علاوه بر اینکه برای نسلهای امروز وفردا حامل پیامهای مفید وارزنده ای اند ،بخشی از مشترکات یک ملت وعامل وحدت نیز به شمار میآیند.(ابلقی ،1380،113)
