پروژه دانشجویی مقاله مسجد جامع اصفهان تحت word دارای 31 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد پروژه دانشجویی مقاله مسجد جامع اصفهان تحت word کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی پروژه دانشجویی مقاله مسجد جامع اصفهان تحت word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن پروژه دانشجویی مقاله مسجد جامع اصفهان تحت word :
مسجد جامع اصفهان
فهرست مطالب
مقدمه 1
فصل اول:مسجد
1-مسجد 2
1-1-نکاتی در باب مساجد 3
2-1- مساجد و عوامل مشترک در آنها و تزئینات وابسته به معماری آن ها 6
فصل دوم: مسجد جامع اصفهان
2-مسجد جامع اصفهان 18
منابع 30
مقدمه
مسجد میعادگاه و محل تجمع و نقطه شروع حرکت های انقلابی و از همه مهم تر مکانی مقدس برای شکر گذاری و سجده گاه مومنین است.
هر جا که سخن از معماری اسلامی در میان بوده است،مسجد به عنوان سمبل و معرف این معماری مطرح شده است.با توجه به این ویژگی ،همچنین به سبب توجه و علاقه ای که عموم طبقات مردم به آن داشته و دارند،سلاطین و حکمرانان هم در دوران حکومت خویش ،با ساخت مساجدی با شیوه های جدید(از نظر فرم ظاهری و گاهی با اضافه کردن فضای بدیع و همراه با نوآوری)سعی در تثبیت موقعیت خویش می نمودند.
درهر صورت معماری اسلامی تحت تاثیر ویژگی های هر دوره تحول یافت.در نتیجه انواع بناهای یک ایوانی ، دو ایوانی ، چها ایوانی و گنبدی به وجود آمد.
در این تحقیق ویژگی های مسجد جامع اصفهان مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.
1-مسجد
مسجد بنایی است بر پا شده بر محوری نامرئی که طراحی اصلی مسجد بر مبنای آن است.این محور نامرئی کعبه است. کعبه به لحاظ معنوی در قلب اسلام قرار دارد. محراب همه مساجد در جهت آن است و مسلمانان رو به سوی آن نماز می‌گذارند. از این رو دنیای اسلام را می‌توان چرخ عظیمی فرض کرد که مکه کانون آن و پره‌های این چرخ، همه مساجد سرتاسر جهان هستند و شاید به خاطر اهمیت مساجد است که در قلمرو اسلام، همه هنرها در خدمت مسجد بوده‌اند.
برای شناختن جایگاه مسجد در شهرهای بنا شده در دوره اسلامی بد نیست که به عناصر اصلی یک شهر اسلامی اشاره کنیم: بازار، کاروانسرا، حمام و مسجد.
در شهرهای دوره اسلامی بازار به عنوان ستون فقرات شهر به حساب می‌آمد که معمولا در کنار و یا در داخل آن کاروانسرایی هم وجود داشت.
با گشت زدن در بازار هر یک از شهرهای بنا شده در دوره اسلامی به حمام بر می‌خوریم، جایی که برای طهارت و پاکیزگی مسلمانان ضروری بود. در داخل همین بازار و یا در نزدیکی آن مسجدی قرار دارد که سیل مسلمانان و نمازگزاران را از محیط پر قیل و قال بازار، به محل امن و آرام خود فرا می‌خواند.
با این توصیف، مسجد مرکز ثقل بنای شهرها در دوره اسلامی بود و معماری آن متناسب با شرایط اقلیمی، مصالح در دسترس و تحت تاثیر سنن و خصوصات محلی ساکنان هر منطقه شکل می‌گرفت.مسجد به عنوان نهاد مذهبی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دارای وظایف گوناگونی بود و در واقع هنوز هم هست. مسجد جایی بود که در آن به روی همه و در همه وقت باز بود و یکسان به همه مسلمانان تعلق داشت. رهگذران بدون سرپناه و یا امیران با جاه و مقام و یا کاروانیان می‌توانستند به مسجد بروند و حتی در آن استراحت کنند.
1-1-نکاتی در باب مساجد
اساس و منشا تقسیمات بناهای اسلامی ایران با آغاز اسلام و گرایش ایرانیان به مذهب جدید در معماری سرزمین کهن سال ایران تغیرات عمده ای پدید آمد . و فرم معماری با الهام و پیروی از سنت های قبل از اسلام راه جدیدی آغاز کرد به طور کلی بنا های مهم به دو دسته تقسیم می شوند.
الف) بناهای مذهبی مدارس. مساجد و مقابر
ب)بناهای غیر مذهبی یا کشوری (پل .سد .آب انبرا و ;)
بناهای مذهبی
مساجد : در معماری اسلامی مساجد اهمیت فوق العاده ای دارند مساجد ایران از نظر پلان به شش دسته تقسیم می شوند.
مکان مسجد
از نظر مکانی هیچ مسجدی در بن بست بنا نمی‌شود. زیرا مسجد همچون موجودی زنده دارای حیات معنوی است.
پلان مساجد
بیشتر مساجد با پلان مربع یا مستطیل ساخته شده‌اند. اساس اولیه تفکر ساخت بناهای مذهبی به این شکل شاید به این موضوع مربوط می‌شود که در دوران باستان و حتی بعد از آن عقیده داشتند که بهشت مستطیل شکل است. وقتی به نقاشیهایی که از بهشت در روزگاران قدیم ترسیم شده، نظر می‌کنیم، طرح مستطیل شکل را به وضوح مشاهده می‌کنیم.
طرح چهار ایوانی مساجد
طرح همه مساجد چهار ایوانی نیست.تک ایوانی و دو ایوانی و غیر از این ها هم دیده می‌شود. اما احتمال بسیار دارد که طرح چهار ایوانی مساجد از روی طرح چهار طاقی ایرانی گرفته شده باشد. در طرح چهار ایوانی، یک حیاط مستطیل شکل پلان اصلی مسجد را شکل می‌دهد که در هر ضلع ان یک ایوان وجود دارد.در این پلان آن ایوانی که به سمت قبله است، از همه پرکارتر ، عظیم تر و قابل توجه تر است.
بعضی می گویند که وجود عدد چهار در طرح چهار ایوانی بی‌مناسبت با چهار فرقه اسلامی حنفی،حنبلی، شافعی و مالکی نیست.
نور
وجود نور از ارکان اساسی بنای مساجد است.خداوند در قرآن نور آسمان‌ها و زمین خوانده شده و انسان مومن باید از ظلمات به سمت نور حرکت کند. به همین دلیل ورودی مساجد طوری طراحی شده‌اند که این مضامین را به نمازگزار تلقین کنند.
تزیینات مساجد
از آنجا که در بعضی از روایات اسلامی حتی نقاشی گل و بوته یا گیاه نیز مکروه شمرده شده است ، هنرمند مسلمان در تزیین مساجد شکل گل و گیاه را تغییر داده و حالتی نمادین به آنها بخشیده است.نقش‌های اسلیمی شگفت‌انگیزی که در تزیین مناره و سردر و گنبد و ; به وجود آمده از همین تفکر ناشی می‌شوند.
رنگ در مساجد
بیشترین قسمت سطوح کاشیکاری به رنگ‌های سردی چون زنگاری‌ها، فیروزه‌ای‌ها و لاجوردی‌ها تعلق دارد. لاجوردی‌ها و رنگ‌های آبی خام، عمقی دارند که آدم را به بی‌نهایت و به جهانی خیالی و دست نیافتنی می‌برند. آبی، گستردگی و وسعت آسمان را به یاد می‌آورد.نشانه صلح است و فرحناکی و رنگ بی‌گناهی.
برای مردم مشرق زمین، آبی سمبل جاودانگی است. مردم آیین پرداز باستان به قداست فیروزه‌ای معتقد بودند.آبی بیانگر بیکرانگی آسمان آرام است.
2-1- مساجد و عوامل مشترک در آنها و تزئینات وابسته به معماری آنها
با ظهور اسلام بسیاری از معابد، آتشکده ها، پرستش گاه ها و کلیساها با تغییر شکل مختصری تبدیل به مساجد شدند مانند مسجد یزد خواست که برروی آتشکده بنا شده است و مسجد جامع بروجرد که بر روی آتشکده ای نیمه ویران ساخته شده است و مسجد نیریز که از تبدیل چهار طاقی به صورت مسجد درآمده و مسجد محمدیه نایین که بر روی مهرابه ای بنا گردیده است و مسجد جامع زواره که آن نیز بر روی مهرابه بنا گردیده است.
به طور کلی مساجد ایران را به چهار گروه تقسیم می کنند :
1- شبستانی
2- چهار طاقی
3- ایوانی
4- چهار ایوانی
1- مساجد شبستانی
یکی از اولین مساجد شبستانی ، مسجد فهرج است که از بخش سرپوشیده در جانب قبله و حیاط مرکزی و ایوان جلوی آن و صفه هایی در اطراف تشکیل یافته است.
دومین مسجد شبستانی را تاریخانه دامغان می دانند که نقشه ای مستطیل شکل با حیاط مرکزی مربع و شبستانی در جهت قبله و رواق هایی در اطراف دارد.
سومین مسجد را در این تقسیم بندی، مسجد اولیه جامع نایین می دانند و آن را به قرن چهارم نسبت می دهند.
چهارمین مسجد از نوع شبستانی را مسجد اولیه جامع اصفهان به شمار می آورند و آن را به قرون اولیه اسلام نسبت می دهند.
2- مساجد چهار طاقی
طرح این مساجد شامل چهار ستون در چهار گوشه مربع شکل می باشد که به وسیله چهار قوس در چهار جهت اصلی نمایان شده است و چون از چهار طرف باز بوده و به چهار طاق شهرت یافته است. بنای چهار طاقی بیشتر برای آتشکده یا آتشگاه مورد استفاده قرار می گرفته است مانند چهار طاقی نیاسر و خرم دشت در کاشان و چهار طاقی برزو در اراک و چهار طاقی فراشبند در فارس.
پس از ظهور اسلام بسیاری از آتشکده ها تبدیل به مسجد شدند. برای این منظور ابتدا یک درگاه از چهار درگاه را که به طرف قبله بود مسدود کردند و به تدریج درگاه های شرقی و غربی را نیز پوشاندند و راه ورودی به چهار طاقی به درگاه شمالی منحصر شدو سپس ایوانی پوشیده در جلوی درگاه شمالی می ساختند مانند مسجد یزد خواست و مسجد اردبیل.
3- مساجد ایوانی
بسیاری از کارشناسان معتقدند که شرق ایران به ویژه خراسان جایگاه ایوان هاست.
اولین ایوان های اسلامی در جنوب و مقابل گنبد خانه شکل گرفتند و سپس ابتدا ایوان شمالی در جهت قرینه سازی با ایوان جنوبی و بعضاً برای استفاده از آفتاب زمستان ساخته شد. نمازگزاران به اقتضای فصل از ایوان شمالی و جنوبی استفاده می کردند. از مساجد تک ایوانی می توان مسجد نیریز، مسجد رجبعلی در محله درخونگاه تهران، مسجد جامع یزد و مسجد جامع سمنان را نام برد.
4- مساجد دو ایوانی
این نوع مساجد شامل یک حیاط و دو ایوان در طرفین وجود دارد مانند مسجد زوزن در فریومد ،گناباد، سر راه جاده خراسان و مسجد دو ایوانی ساوه که از مساجد سلجوقی است ویژگی خاصی دارد که دو ایوان آن مقابل هم نبوده و در کنار هم هستند.
از نمونه های مساجد دو ایوانی هستند. ( بر طبق کتیبه کوفی آن در سال 609 هجری ساخته شده است و به لحاظ دارابودن کتیبه و آجرکاری‌های ظریف و ساختمان محراب دارای اهمیت بسیاری است )
مسجد فرومد مسجد گناباد
5- مساجد چهار ایوانی
به نظر آندره گدار فرانسوی اولین مسجد چهار ایوانی در ایران، مدرسه خوارگرد یا خورجرد خواف است و بعد از آن مسجد جامع اصفهان و مسجد جامع زواره وارد استان را جزو مساجد اولیه چهار ایوانی ایران می دانند. از نمونه های دیگر این مساجد، مسجد جامع اصفهان، اردستان ، زواره ، نطنز، ورامین ، مسجد امام خمینی تهران و مسجد گوهر شاد در مشهد مقدس است. تقریباً تمام مساجدی که از دوره سلجوقی به بعد در ایران ساخته شده است. طرح چهار ایوانی دارند. چون طرح چهار ایوانی شکلی زیبا، متقارن ، قابل قبول و کامل بوده است.
-عناصر مشترک در مساجد
عناصر مشترک در مساجد عبارت اند از : صحن ، ایوان، رواق ، مناره، گنبد، شبستان و محراب ، ولی بعضی از مساجد مانند مسجد شیخ لطف الله اصفهان فاقد صحن و مناره هستند.
تعدادی از مساجد اولیه اسلامی نیز ایوان و گنبد ندارند مانند تاریخانه دامغان اما هیچ مسجدی نمی تواند محراب نداشته باشد. بنابراین کلیه عناصر ذکر شده ، به نوعی کم یا زیاد در ساختمان مساجد اسلامی به کار گرفته شده اند.
ورودی مساجد
ورودی مساجد آغاز یک دعوت است. ورودی مساجد چه ساده و چه پیچیده معمولا از اصول خاصی پیروی می‌کنند و اغلب دارای فضاها و عناصری همچون جلوخان، سر در ،مناره، در ورودی، سکو، هشتی و دالان هستند.
ورودی یک مسجد مرز عبور مادی و رسیدن به جلوه‌گاه معنوی تسلیم و سجده است.
اهمیت ورودی مساجد ،تشخص مسجد، کیفیت فضایی، نحوه اتصال درون و برون، چگونگی ایجاد حریم، محور قبله، تقارن و ; را شامل می‌شود.اگر درون و برون مسجد دو دنیای متفاوت هستند،”ورودی” نقطه تماس و استحاله این دو دنیاست.
هنرمندان و طراحان ورودی مساجد، چون دیگر معماری‌های اسلامی، به تضاد میان فضای داخل و خارج و حفظ مراتب توجه می‌کنند. هنگامی که انسان وارد مساجد می‌شود، میان درون و برون تفاوتی آشکار مشاهده می‌کند
در هر مسجد یک ورودی اصلی وجود دارد و به نسبت گستردگی بنا، ورودی‌های فرعی دیگر برای کمک به ورودی اصلی و جذب از محل های مختلف ایجاد می‌شود.
ورودی‌ها در مساجد خصوصیات بارزی دارند:1- برای اینکه جنبه دعوت به داخل مسجد داشته باشند، ورودی ها از بیرون تزیینات بسیاری دارند.در حالیکه در حیاط و داخل مسجد برای اینکه عبادت کنندگان را تحت تاثیر خروج از مسجد قرار ندهد، تزیین بسیار کم است.
2- سر در مساجد نسبت به اطراف خود شاخص‌تر، حجیم تر و بلند ترند. بدین ترتیب انسان در مقابل مقیاس بزرگ و چشمگیر سردر، با تحسین این عظمت خود را بنده حقیری در بارگاه متعالی خداوند می‌‌یابد.
3- تزیینات سر در مفصل تر از بقیه قسمتهای ورودی است.خطاطی آیات قرآن، کاشیکاری، کاربندی و مقرنس کاری از جمله این تزیینات هستند.
4- به تقارن “ورودی” برای تاکید به محور توجه می‌شود. البته بهره‌گیری از تقارن در سهولت اجرا، مقاومت و تقسیم نیرو در سازه های معماری نیز اهمیت دارند.
جلوخان
پیش فضایی محصور یا نیمه محصور است که اولین مرحله از سلسله مراتب ورود به مسجد محسوب می‌شود.جلوخان با ایجاد مکث و اعلام تقدس مکان، فضایی اطلاع دهنده و دعوت کننده به درون فضای اصلی است.
از نظر مکان یابی، جلوخان به علت دعوت کنندگی بیشتر، در گره معابر محله یا بازار قرار می‌گیرد.
سردر
سر درب مسجد مبین میزان اهمیت و عظمت آن بناست. بنابراین سعی برآن بوده تا هرچه وسیعتر، مرتفع تر و مزین تر برپا شود.
مناره
مناره جایی بود که از بالای آن موذن، مسلمانان را به نماز فرا می‌خواند. همچنین دیدن آن مناره از راه دور دلیل بر وجود مسجدی بود. بلندی و ارتفاع مناره به علت دیده شدن از مسافت‌های دور و جهت یابی و هدایت است. ارتفاع بلند مناره به درک موقعیت مکانی و تخمین فواصل کمک می‌کند.
نخستین مناره‌ها عموما در جلو حیاط و در محور محراب مسجد ساخته می‌شدند و گاهی هم درگوشه حیاط و یا کاملا خارج از مسجد ایجاد می‌شدند.
مناره به معنای جای نور و روشنی بوده که در دوران اسلامی به علت کاربرد اذان گویی، نام موذنه هم به خود گرفته است.
گاهی اوقات مسجد دو مناره دارند و گاهی یک مناره. جفت مناره ها بر تقارن تاکید دارند.مناره ها به علت باریکی و عمود بودن بر ایستایی و مکث در فضا تاکید می‌کنند. از طرفی برای جلوگیری از رانش ناشی از فشار سردر، جفت مناره طرفین با وزن زیاد خود، این رانش را به زمین منتقل می‌کنند و پشت بند ساق هستند.
مناره ها قابلیت زیادی برای تزیین دارند. نقوش هندسی، آیات قرآن، نام های مبارک به صورت مارپیچ و مقرنش کاری از جمله این تزیینات هستند.همچنین برای نمازگزاران دور از مسجد، خط فرضی که در آسمان از بین دو مناره به سمت گنبد نشانه می‌رود، امتداد و جهت قبله را مشخص می‌کند.
در ورودی
در ورودی یکی از ارکان مهم مسجد است. زیرا این در جدا کننده دو منطقه پاک و ناپاک است. در همین جاست که نمازگزارن کفش را از پا درآورده و وارد نمازخانه می‌شوند. در واقع همیشه دروازه‌ها نماد جداکنندگی یک محیط بیرونی از یک محیط مقدس داخلی هستند و از آنجا که خیلی از مساجد اسلامی درون‌گرا هستند، با نگاه به منظر بیرونی مساجد نمی‌توان آنچه را که در داخل می‌توان مشاهده کرد حدس زد.
هشتی
با عبور از در ورودی نمی‌توانیم به طور مستقیم وارد حیات یا صحن شویم بلکه برای این کار لازم است از چند فضای واسطه‌ای عبور کنیم.
یکی از این فضاهای واسطه‌ای “هشتی” است. فضای هشتی تعمدا فضایی نیمه تاریک است و مرحله تاریک تر شدن نسبت به بیرون، به خودی خود حریمی مضاعف ایجاد می‌کند. نور محدود و کنترل شده هشتی از طریق درگاه یا پنجره مشبک صحن تامین می‌شودکه دید مبهم صحن برای بیننده تحرک و کنجکاوی ایجاد می‌کند.
هشتی به لحاظ عملکردی قاعدتا باید دایره ای باشد زیرا چنین شکلی قادر به ایجاد تمرکز در محیط خواهد بود. ولی به دلیل اینکه دایره نمی‌تواند پاسخگوی سایر نیازهای طراحی باشد، لذا بهتر است به چند ضلعی تبدیل گردد و چند ضلعی در بهترین نمونه خود هشت ضلعی است که از دوران دو مربع مساوی به وجود می‌آید که هرکدام از زوایا 45 است. در موضوع حفظ تعادل محیط معماری و انسان ،وجود خط مستقیم یا زاویه قائمه جای بحثی ندارد، اما هنگامی که زوایا تغییر کند و به سمت حاده یا منفرجه میل کند ، به صورت اشکالی پویا در می آیند که تنها حالت سکون و آرامش برای آنها، استفاده از اجزا و زوایای 45 است.
دالان
تقریبا فاقد نور و از هشتی نیز تاریک تر است. از هشتی به دالان با کاهش نور همراه بودیم تا چشمان در این گذر به تاریکی عادت کنند و سپس در گامهای آخر با هدایت نور، به ناگاه و یکباره با حیاتی بدیع که به نظرمان غرق در نور و شفافیت است مواجه می‌شویم.
گنبد
گنبد با جلوه و رفعت خود کنایه ای از آسمان است. گنبد در اسلام نماد طاق فلک است و از آنجا که گنبد رو به آسمان کشیده شده، نوعی تمنای عروج را برای فرد مسلمان تداعی می کند. در معماری ایرانی هم که اساس آن گذر از مربع به دایره و در واقع گذر از میرایی به نامیرایی است، وجود گنبد تداعی کننده جاودانگی است. از طرفی در اسلام هم شکل مدور،تنها شکل کاملی دانسته شده که قادر به بیان جلال خداوندی است.
مربع نماد زمین و دایره نماد آسمان است و از زمین به آسمان صعود کردن پس از هبوط اولیه انسان، آرزوی دیرینه بشر است.تلفیق مربع با دایره در فرهنگ های زیادی به چشم می‌خورد.مربع با زمین و مکان در ارتباط است و دایره با آسمان و زمان.
آنچه که حد واسط چهار ضلعی و دایره به شمار می‌آید، هشت ضلعی است.هشت ضلعی هم نشانگر ایستایی و تعادل و استقرار است و هم به دلیل کثرت اضلاعش برخی از خصایص و حالات دایره را دارد.
در واقع هشت ضلعی از چهار گوش زمین جدا شده و به دایره آسمان می‌پیوندد.در معماری ایرانی وقتی که قرار است از چهار ضلعی به دایره برسیم، شکل واسط هشت ضلعی است.
صحن و حیاط
یکی از عناصر مهم معماری مساجد اسلامی، صحن و حیاط است که معمولاً طرح مربع یا مربع مستطیل دارد.
در وسط آن، آب مظهر پاکیزگی و نظافت در حوض بزرگی که با فضاسازی بنا به صورت دایره و یا مربع و مستطیل و یا هشت گوش متناسب است متجلی می شود. محل حوض را در جایی انتخاب می کردند که لااقل تصویربخش اعظمی از بنا به ویژه ایوان ها و طاق نماهای زیبا که دارای تزیینات و رنگ های الوان بودند
کاملاً در حوض منعکس شود مانند مسجد امام خمینی اصفهان در بعضی از مساجد مانند مسجد عتیق شیراز بر روی حوض، سکو یا تختگاهی ساخته اند که پایه های آن در حوض است. در بالای این سکو که به آن «خدای خانه» می گویند مؤمنین دور از دسترس مردم عادی ، به تلاوت قرآن مجید می پرداختند.
صحن مسجد محلی است امن و حصاری است برای نمازگزار و وجود حوض در مساجد تاکیدی است براهمیت آب در اسلام.
وضوخانه و محل تطهیر
وضوخانه و محل تطهیر در جایی مخالف جهت قبله در نظر گرفته شده‌اند و معمولا به صورتی طراحی شده‌اند که فر مسلمان حداقل هفت قدم روی زمین پاک قدم بردارد و آن گاه به فضای شبستان وارد شود.
محل قرار گیری تطهیرگاه در مساجد در محلی است که در دید نباشد و از فضاهای اصلی مسجد فاصله داشته باشد.
ورودی شبستان‌ها
ورودی شبستان ها حتی الامکان از جهت مخالف قبله بود تا ورود از پشت صفوف نمازگزاران باشد و ورود بی موقع افراد باعث عدم تمرکز حواس مومنین نشود.
محراب
محراب نوعی تورفتگی است که جهت مکه و نماز خواندن را نشان می‌دهد. محراب اصولا شگرد و تدبیری است که هم صداگیر است و هم صدا را تشدید می‌کند. یعنی علاوه بر اینکه جلو گیرنده صداست، ضمنا تشدید کننده آن هم هست . جالب است بدانیم که این محراب نیست که تقدس دارد بلکه تقدس آن به جهت رو به قبله بودنش می‌باشد و برای همین موضوع است که تقدس فوق‌العاده‌ای پیدا کرده است.
مقصوره
مقصوره در مسجد با معانی مختلف و مفاهیم متفاوت و کاربردهای گوناگون به کار گرفته شده است. به معنای گنبد خانه ، جای ایستادن امام ، محل استراحت و ;دیده می‌شود.
گاهی مقصوره به معنای خلوت خانه‌ها و جای ایستادن امام و خلیفه در مسجد است. با ارتفاعی بالاتر از دیگران و محصور با نرده که به منظور حفاظت از امام و خلیفه ساخته می‌شد.
منبر
منبر بیشتر در مساجد جامع دیده می‌شود. برای ترصیح منبرهایی که از چوب ساخته و حکاکی می‌شدند از صدف و عاج بهره می‌بردند.
امام جماعت از منبر استفاده می‌کرد تا جماعت مسلمان حاضر در مسجد را مورد خطاب قرار دهد و همواره وعظ یا سخنان خود را از پله یکی مانده به آخر انجام می‌دهد و آن پله آخری که خالی می‌ماند خاص حضرت پیامبر است.
صفه(دکه)
دکه هم از نظر عبادی اهمیت در خور توجه داشت، که در حد فاصل محور قبله در نقطه درست وسط مسجد قرار می‌گرفت و ما امروزه آن را بیشتر در سمت راست می‌بینیم. دکه جایی است که مکبران در آنجا قرار می‌گرفتند و با استفاده از کلمه تکبیر (الله اکبر) در مراحل مختلف نماز، هماهنگی میان نمازگزاران را ایجاد می‌کردند. در واقع وجود دکه که بیشتر برای نمازگزارانی بود که در صفوف عقبی که نه امام جماعت را می‌دیدند و نه صدای او را می‌شنیدند، ضرورت داشت.
محل حضور بانوان
محل حضور بانوان در مسجد به شکلی قرار می‌گرفت که از دید نامحرم مصون بماند.بنابراین در پشت سر مردان در بالکن یا در نیم طبقه و یا اگر همسطح بوده‌اند نیز به وسیله پرده‌ای به نام “تجیر” از دید آنان محفوظ می‌ماند.
اما همه اینها ذکر شد بخشی از ضروریات و ملزومات مساجد در قرون اولیه اسلامی بوده وسایل عبادی دیگر هم در مساجد دیده می شوند که به شرح زیر هستند: کرسی‌هایی برای نگهداری قرآن، کرسی متفاوت دیگری برای تعلیم قرآن، رحلی برای باز کردن قرآن، صندوقچه صدقات، یک یا چندین سجاده، چراغ و نیز شمعدانی‌هایی که در کنار محراب بود و در ماه رمضان روشن می‌شد و قبله را در هاله‌ای از نور و تقدس فرو می‌برد.
http://a.nooraghaee.blogfa.com
ایوان
زیباترین و عالی ترین ایوان ها، در مساجد و بناهای اسلامی ایران مشاهده می شود.
ایوان های ایرانی اغلب بلند و متناسب با بنا ساخته شده اند. وجود طاق نماهای بسیار جالب و متنوع در اطراف ایوان ها، حالت موزونی به آن داده است.
سقف ایوان ها که نیم کره یا نیم گنبد است با عناصر تزیینی مانند مقرنس، آجرکاری، گچبری، آیینه کاری ، نقاشی و به ویژه کاشی کاری، مزین شده است. ایوان های ورودی مسجد جامع یزد، مسجد شیخ لطف الله و مسجد و مدرسه چهار باغ (مادرشاه) در اصفهان از شاهکارهای هنری جهان محسوب می شوند.
ایوان صحن امیرعلیشیر نوایی در آستان قدس رضوی از ایوان های مشهور معماری اسلامی است
ایوان های حرم عبدالعظیم (علیه السلام) و حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها) از با شکوهترین و زیباترین ایوان های اسلامی اند. ایوان های صفه صاحب، صفه استاد و صفا درویش در مسجد جامع اصفهان نیز از زیبایی خاصی برخوردارند.
اما همه اینها ذکر شد بخشی از ضروریات و ملزومات مساجد در قرون اولیه اسلامی بوده وسایل عبادی دیگر هم در مساجد دیده می شوند که به شرح زیر هستند: کرسی‌هایی برای نگهداری قرآن، کرسی متفاوت دیگری برای تعلیم قرآن، رحلی برای باز کردن قرآن، صندوقچه صدقات، یک یا چندین سجاده، چراغ و نیز شمعدانی‌هایی که در کنار محراب بود و در ماه رمضان روشن می‌شد و قبله را در هاله‌ای از نور و تقدس فرو می‌برد.
2-مسجد جامع اصفهان
موقعیت:اصفهان،میدان نقش جهان
قدیمیترین بنای تاریخی اصفهان را باید مسجد جمعه یا مسجد جامع اصفهان تلقی کرد. مسجد جامع اصفهان موزه هنر ایران و یکی از افتخارات معماری ایران است. این مسجد یکی از بزرگترین مسجدهای جهان است. مسجد جامع اصفهان با نقشه چهار ایوانی بنا شده اثری که گویا یادگار و نشانه هایی از فرن تحول و فرهنگ اسلامی ایران را در خود دارد.
با توجه به منابع و مآخذ مختلف این نکته مشخص می شود که مسجد جامع در طول زمان به سبب آتش سوزی و جنگ های متعدد و نا آرامی های دوران های مختلف آسیب فراوان دیده و دوباره بازسازی و مرمت شده است.
مساحت مسجد اصفهان و پیچیدگی تاریخ بعدی این بناو چند متن مبهم درباره آن، کار باستانشناسان را بغرنج و پیچیده کرده است. اما یک مطلب روشن است و آن اینکه مسجد ستواندار بزرگ(حدود 140 در 90 متر) در قرن سوم ھ. /نهم م. ساخته شده و در قرن چهارم ھ./ دهم م. ، احتمالاً در روزگار آل بویه، یک نمای پیشین اضافی در اطراف سحن با آجرهای مجردی به آن اضافه شده است، به طوری که در مرمتهای مضاعف عمق سطح، طراحیهای هندسی ساده ای را پدید آورده است.
این مسجد تجمع بزرگ و نامنظمی از بناهایی است که محور شمال شرقی- جنوب غربی آن 150 متر با 476 طاقگان مجزا، اغلبب به صورت گنبد، است.
قسمت اصلی آن صحن مستطیلی مساجد ستوندار سده چهارم ھ ./دهم م. است در آن چهار ایوان تعبیه شده که دوتای آنها دارای تالارهای تقریباً مربعی است که به یک دیوار سفید متصل می شود. ایوان سمت قبله هم مربع شکل است ولی به یک اتاق بزرگ متصل می شود که پانزده متر مربع است و باگنبدی پوشانده شده است. چهارمین ایوان رد سمت مقابل و در شمال شرقی، طولانی و باریک است و با الگوی سنتی مستطیلی ساخته شده
وبه دو قالب حجیم که یادآور، دست کم از نظرپلان، برجهای دروازه است ختم می شود(در نقشه نما بیشتر قسمتهای آن با تزیینی پوشانده شده که تشخیص شکل اصلی آن را مشکل ساخته است). ایوان فقط بخشی از نمای پیشین را در صحن اشغال کرده است؛ بقیه را چهلودو واحد قاب بندگونه مستطیلی مرکب از دو ردیف قوسها پوشانده است. معلوم نیست که این آرایش دو جداره آثاری از نخستین نمای پیشین باشد
. هر قاب بند به راهه ای از دهانه های مربعی ختم می شود که دارای گنبدی است، جز در جایی که مرمت و بازسازی منظم بعدی صورت گرفته است، مثل هر یک از جوانب ایوان شمال غربی.
