پروژه دانشجویی مقاله تکوین یک روش گاز کروماتوگرافی انتخابی جهت تعیین مقدار آمانتادین در مایعات بیولوژیک تحت word دارای 80 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد پروژه دانشجویی مقاله تکوین یک روش گاز کروماتوگرافی انتخابی جهت تعیین مقدار آمانتادین در مایعات بیولوژیک تحت word کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی پروژه دانشجویی مقاله تکوین یک روش گاز کروماتوگرافی انتخابی جهت تعیین مقدار آمانتادین در مایعات بیولوژیک تحت word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن پروژه دانشجویی مقاله تکوین یک روش گاز کروماتوگرافی انتخابی جهت تعیین مقدار آمانتادین در مایعات بیولوژیک تحت word :
چکیده
در این تحقیق یک روش ساده و کم هزینه به منظور تعیین مقدار آمانتادین در سرم با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگراف طراحی گردید.
در این روش از گاز حامل نیتروژن ، ستون OV17 و دتکتور FID به همراه استاندارد داخلی پسودوافدرین استفاده شد. نمونه ها توسط اسید پرکلریک پروتئین زدایی شده و عمل استخراج توسط اتر انجام گردید که بازیافت روش کامل بود.
در شرایط مذکور پیک آمانتادین ،استاندارد داخلی از یکدیگر و مواد آندوژن به خوبی جدا گردید. ضریب تغییرات درون روزی و بین روزی روش آنالیز در حد قابل قبول بوده و حد آشکارسازی روش 8/0 محاسبه شد.
واژه های کلیدی: آمانتادین ،ساس ،پلاسما
Title:
Author : Arezou Fattahi
Super Visors: Dr. A.Zarghi and Dr. A. Tabatabaie.
Adress: School of Pharmacy, Shaheed Beheshti university of medical sciences, Tehran, P.O.Box: 14155-6132
Abstract:
In the study amantadine was determined by a gas chromatography (G.C) method FID detector
Nitrogen was used as carrier gas, on a OV16 column, with internal standard , pseudoephedrin HCL.
Serum Samples prepration was performed by protein preciptation using perchioric Acid, then extraction with diethil ether. Recovery of the method was perfect.
Standard and endogenous compounds.
The percentage of coefficient Variation of intra-day and inter-day analysis method was approved and detection limit of the method 0.8 was calculated.
Key words: Aman tadin, G.C, Plasma
پیشگفتار
آمانتادین دارویی ضد ویروسی است که دارای خواص آنتی پارکینسونی است
بیماری پارکینسون چهارمین بیماری شایع نورودژنراتیو در افراد مسن است . که 1% افراد بالای 65 سال و 4/0% افراد بالای 40 سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد . سن متوسط شروع حدود 57 سال است . ( 1 )
ایتولوژی و پاتوفیزیولوژی :
در پارکینسون اولیه ، نورونهای جسم سیاه و ساقه مغز از دست می روند که دلیل آن شناخته نشده است . از دست رفتن این نورنها باعث کاهش نوروترنسمی‌تر دو پامین در این مناطق می شود . شروع معمولاً بعد از 40 سال است .
پارکینسونسیم ثانویه ، در اثر بیماریهای ایدیوپاتیک دژنراتیو ، داروها ، یا توکسین ها ایجاد می شود . شایع ترین دلیل پارکینسونیسم ثانویه مصرف داروهای آنتی سایکوتیک و رزرپین است که بوسیله بلوک رسپتورهای دو پامین باعث پارکینسون می شوند . دلایل دیگر عبارتند از مونواکسید کربن مسمومی‌ت با منگنز ، هیدروسفالوس ، تومورها و انفارکت هایی که مغز می‌انی را تحت تأثیر قرار می دهند . ( 1 )
داروهایی که سبب ایجاد سندرم پارکینسونیسم می شوند یا آنتاگونیست رپستورد و دوپامین هستند ( مثل داروهای آنتی سایکوتیک ) ، یا سبب تخریب نورونهای دوپا منیرژیک در نیگرو استر یا تال می شوند . ( مثل MPTP ) ( 2 )
علائم و نشانه های بالینی :
در 50 تا 80 درصد بیماران ، بیماری بی سرو صدا و غافلگیرانه با 4 تا 8 HZ ترمور ( Pill – rolling ) یک دست شروع می شود . ترمور و لرزش در حال استراحت بیشترین مقدار است و در حال حرکت کمتر می شود . و در هنگام خواب ناپدپد می شود . و با فشارهای روحی و خستگی بیشتر می شود . معمولاً دست ها و بازوها و پاها بیشتر تحت تأثیر قرار می گیرند . و به همین ترتیب فک ، زبان ، پلک هم می توانند تحت تأثیر قرار بگیرند . اما صدا لرزش پیدا نمی کند . در خیلی از بیماران فقط ریجیدیتی رخ می دهد . و لرزش وجود ندارد . سفتی پیشرفت می کند و حرکات کند می شود . ( برادی کاردی ) یا کم می شوند ( هیپوکینزیا ) و یا شروع حرکات سخت می شود ( آکینزیا ) .
که سختی و هیپوکینزی ممکن است منجر به درد و احساس خستگی شوند . صورت شبیه ماسک می شود . با دهان باز و ناپدپد شدن برق چشم ها که ممکن است بادپرسیون اشتباه شود . راه رفتن مشکل می شود . فرد به این سو و آن سو حرکت می کند و خودش را می کشد . قدم ها کوتاه و بازوها در کنار کمر ثابت اند و حرکت نمی کنند. ( 1 )
درمان
بیماری پارکینسون معمولاً پیشرونده است و منجر به ناتوانی فزاینده می شود مگر اینکه درمان موثر انجام گیرد . غلظت دوپامین که بطور طبیعی در هسته های قاعده ای مغز بالا می باشد در پارکینسونیسم کاهش می یابد . تلاش های دارویی برای تقویت فعالیت دوپامینرژیک با آگوسیت های دوپامین توفیقاتی در تخفیف تعداد زیادی از علایم کلینیکی این عارضه داشته است . یک رویکرد دیگر که مکمل روش قبل است عبارتی از ایجاد تعادل طبیعی بین تأثیرات کولینرژیک و دوپامینرژیک روی هسته های قاعده ای توسط داروهای آنتی موسکارینی می باشد . ( 2 )
داروهای مورد استفاده ( 1 و 3 )
1 ـ Carbidopay levodopa
2 ـ Bromocriptine
3 ـ Pergoide
4 ـ Ropinirole
5 ـ Pramipexole
6 ـEntacapone
7 ـ Tolcapone
8 ـ Selegiline
9 ـ Amantadin
10 ـ Trihexphenidy
فصل اول
آمانتادین
1 ـ 1 ـ ویژگیهای فیزیکوشیمی‌ایی
آمانتادین
پودر سفید رنگ کریستالی که به راحتی در کلروفرم حل می شود و در آب بسیار کم ( spaningly ) حل می شود .
PH محلول 20% آبی آن بین 3 و 5 است .
نام شیمی‌ایی آن می باشد ( 4 و 5 )
فرمول ساختمانی آن
آمانتادین هیدروکلراید
پودر سفید کریستالی ، با نقطه ذوب همراه با تخریب آن
به نسبت 5/2 : 1 در آب ، 5 : 1 در اتانول و در کلروفرم حل می شود . و در اتر نسبتاً غیر قابل حل است . ( 4 و 5 )
آمانتادین سولفات
Pka = 104
2 ـ 1 ـ فارماکوکینتیک :
جذب : به راحتی و اغلب به طور کامل از دستگاه گوارش جذب می شود . یک دوز mg100 خوراکی آن سطح سرمی در مدت 8 ـ 1 ساعت ایجاد می کند( 6 ) اوج غلظت پلاسمایی 4 ساعت بعد از‌مصرف ایجاد می شود. (4 و5)
حداکثر غلظت بافتی هنگامی که دوز mg100 هر 12 ساعت مصرف شود در مدت 48 ساعت ایجاد می شود ( 6 )
انتشار :
بعد از مصرف خوراکی آمانتادین در بافتهایی مانند قلب و کلیه و کبد و شش ها یافت شده است . از جفت و سد خونی ـ مغزی عبور می کند و همچنین به شیر ترشح می شود . پروتئین با یندینگ آن در حدود 67% است . ( 4 )
دفع :
بیشتر دارو به صورت دست نخورده از طریق فیلتراسیون گلومرولی دفع می شود . هر چند متابولیت استیله هم در ادرار ردیابی شده است . (4 )
در حدود 56% دوز به صورت دست نخورده در مدت 24 ساعت در ادرار وارد می شود و در حدود 86% آن در طی 4 روز وارد ادرار می شود . ( 6 )
3 ـ 1 فارماکولوژی
مکانیسم دقیق آن شناخته نشده است اما تصور می شود باعث ریلیز دو پامین از انتهای دو پامینرژیک اعصابی می شود که در جسم سیاه افراد پارکینسونی باقی مانده اند . ( 7 ) در بیماری انفلوانزا ، آمانتادین از نفوذ ذرات RNA ویروس به سلول می‌زبان جلوگیری می کند . همچنین از نسخه برداری ویروس جلوگیری می نماید ( 6 )
4 ـ 1 عوارض جانبی
عوارض معمولاً وابسته به دوز هستند و نسبتاً خفیف می باشند. غلظت های پلاسمایی بالا از آمانتادین ( 1 تا 5 میکروگرم در میلی لیتر) با پاسخ های نورتوکسیک جدی همراه است شامل : تحریک پذیری ، اشکال در تمرکز ، سرگیجه ، گیجی ، بی خوابی ، سردرد تغییرات خلق یا واکنش های سایکوتیک ، توهمات، هذیان ، تشنج یا کوما و آریتمی‌‌های قلبی ( 3 )
اثرات نوروتوکسیک آمانتادین با مصرف همزمان آنتی هیستامین ها ، داروهای سایکوتروپیک و آنتی کولینرژیک ها مخصوصاً در افراد مسن تر افزایش می یابد . ( 3 )
سایر عوارض آمانتادین شامل هیپوتانسیون ارتواستاتیک ، ادم محیطی ، آتاکسی ، لتارژی، تهوع و استفراغ ، بی اشتهایی ، خشکی دهان ، یبوست ، راش پوستی ، تاری دید ، حساسیت به نور ، لکوپنی و CHF .
5 ـ 1 تداخل دارویی
ممکن است اثرات آنتی کولینرژیک ها را تشدید کند ( 4 )
داروهایی که PH ادرار را بالا می برند ممکن است ترشح آمانتادین در ادرار را کم کنند.(4 )
6 ـ 1 شکل دارویی و مورد مصرف
آمانتادین با نام های تجاری Mantadix , Antadine , symmetrel , symadine , Virofral در اشکال کپسول 100M و شربت در بازار دارویی دنیا وجود دارد ( 1 و 5 )
آمانتادین یک آگونیست ضعیف دو پامین و دارای خواص آنتی موسکارینی است . همچنین آنتاگونیست رسپتورهای N ـ متیل ـ D ـ آسپارتات می باشد . آمانتادین دارای خواص آنتی پارکینسونی است و در درمان مخصوصاً در مراحل اولیه بیماری بکار می رود . در بهبود علائمی مانند برادی کینزی ـ سفتی و لرزش مفید است . اما ممکن است کم کم نسبت به آن مقاومت ایجاد شود ( 4)
در درمان پارکینسون معمولاً با دوز mg100 در روز شروع می شود و تا دوز 100 mg دوبار در روز افزایش می یابد . گاهی هم تا دوز mg 400 در روز استفاده می شود . اما این دوز نباید بیشتر شود . ( 4 )
در افراد بالای 65 سال به دلیل کاهش کلیرانس کلیوی در این گروه سنی باید حداقل دوز موثر استفاده شود . ( 4 )
قطع آمانتادین در پارکینسون به منظور جلوگیری از بدتر شدن علائم باید به آهستگی صورت گیرد . کارخانه های سازنده پیشنهاد می کنند که دوز مصرفی یک هفته در می‌ان نصف شود ( 4 ) .
آمانتادین همچنین دارای خواص ضد ویروس است . و یکی از داروهای موثر برای پیشگیری و درمان انفلوانزا A می باشد .
پیشگیری فصلی با این دارو با دوز mg 200 در روز در 1 یا 2 دوز منقسم در حدود 70 تا 90 درصد اثر حفاظتی در برابر انفلوانزا A نشان داده است . دوز mg 100 در روز بهتر تحمل می شود و اثر حفاظتی هم دارد . ( 3 و 4 ) . پیشگیری فصلی یک روش جایگزین در افراد در معرض خطری است که نمی توان واکسن انفلوانزا را برای آنها تجویز کرد یا واکسن در آنها موثر نمی باشد. پیشگیری بعد از شناسایی انفلوانزا در جامعه یا ناحیه باید هر چه سریعتر شروع شود و برای مدت زمانی که خطر همچنان وجود دارد ادامه یابد ( معمولاً 4 تا 8 هفته ) این دارو می تواند همزمان با ایمن سازی بوسیله واکسن شروع شود و برای 2 هفته و تا زمانی که پاسخ ایمنی شروع شود ادامه یابد . ( 3 و 4 )
درمان با آمانتادین در انفلوانزا A ساده بالغین به صورت mg 200 در روز ( تا 5 روز ) می باشد که بهبودی را سرعت می بخشد و باعث کاهش مدت زمان تب و مشکلات سیستمتیک می شود . ( 3 )
برای افراد بالای 65 سال دوزهای کمتر از mg 100 یا mg 100 یک روز در می‌ان پیشنهاد می شود . ( 3 )
آمانتادین همچنین بر علیه هرپس زوستر هم بکار می رود . در هرپس زوستر درمان با mg 100 دوبار در روز به مدت 14 روز انجام می شود . و اگر درد باقی ماند درمان برای بیشتر از 14 روز ادامه می یابد . ( 4 )
آمانتادین به تنهایی یا به همراه اینترفرون و سایر داروها در درمان هپاتیتC مزمن هم بکار می رود ( 3 )
موارد مصرف عنوان نشده :
– واکنش های اکستراپیرامیدال: آمانتادین به عنوان یک جایگزین برای داروهای آنتی موسکارینیک در درمان کوتاه مدت واکنش های اکستراپیرامیدال ناشی از دارو بکار می‌‌رود اما پیشرفت مقاومت به دارو استفاده از آن را محدود می‌‌کند.( 4 )
– آمانتادین در درمان سرخجه هم بکار رفته است . ( 4 )
– سکسکه : آمانتادین در سکسکه های مقاوم مفید است ( 4 )
– مالتیبل اسکلروزیس : آمانتادین ممکن است در کاهش علائم خستگی مفید باشد.( 4 )
– سندروم نورولپتیک بدخیم ( N M S ) . ( 4 )
7 ـ 1 موارد منع مصرف و احتیاط
در اختلالات کلیوی شدید و افراد دارای سابقه صرع یا سایر انواع تشنجات و زخم معده منع مصرف دارد . ( 4 )
در افراد دارای بیماری قلبی یا کبدی ، اختلال کار کلیه ، اگزمای راجعه ، سایکوز بیماران سالمند که ممکن است به اثرات آنتی موسکارینی حساس باشند و کسانی که کلیرانس کلیوی در آنها کاهش یافته است با احتیاط مصرف شود .(4)
حاملگی : آمانتادین در طول حاملگی نباید استفاده شود . اثرات تراتوژن روی حیوانات گزارش شده ( 4 )
شیردهی : در شیر ترشح می شود . ( 4 )
8 ـ 1 غلظت درمانی
دوز خورکی mg 150 به 6 فرد تجویز شد ، بعد از حدود 3 تا 4 ساعت غلظت پلاسمای 32/0 تا 56/0 میکروگرم در میلی لیتر ( می‌انگین4/0) مشاهده شد . (5)
و بعد از تجویز خوراکی mg100 دو بار در روز در 22 داوطلب ، غلظت ثابت پلاسمای 1/0 تا 1/1 میکروگرم در میلی لیتر ( می‌انگین 5/0 ) مشاهده شد . ( 5 )
9 ـ 1 سمیت
در کسانی که بر اثر مصرف آمانتادین فوت نموده اند غلظت های بافتی زیر گزارش شده است :
خون 21 صفرا 6/418 کبد 4/135
ادرار 1330 ( 5 )
فصل دوم
کلیاتی در مورد GC
مقدمه
بدون تردید یکی از معمولترین روشها در اندازه گیری کیفی و کمی داروها در فرمولاسیون و مایعات زیستی ، کروماتوگرافی می باشد . این بدان علت است که روشهای کروماتوگرافی مرحله جداسازی مطلوب و ردیابی حساس و اختصاصی را همزمان انجام می دهند . ( 8 )
اصل حاکم بر انواع متفاوت کروماتوگرافی وجود دو بخش ، یکی فاز ثابت و دیگری فاز متحرک در سیستم است . سرعتی که هر یک از اجزاء نمونه به پائین ستون رانده می شوند بستگی به تمایل نسبی آن جزء نسبت به دو فاز ( ثابت و متحرک ) داشته و همین خاصیت یا تمایل نسبی عامل اصلی جداسازی مورد نظر است . ( 8 )
آنچه گفته شد پایه و اساس در تمام انواع کروماتوگرافی است . فاز متحرک تقریباً همواره یک سیال بوده و می تواند مایع یا گاز باشد . فاز ثابت نیز می تواند جامد یا مایع باشد در صورتیکه از اجسام جامد به عنوان فاز ثابت استفاده گردد ، تمایل به آن ممکن است توسط عوامل مختلفی چون جذب و قابلیت حفره های موجود در جسم جامد جهت جای دادن برخی مولکولها که می باید از هم جدا شوند تحت تأثیر قرار گیرد . مهم این است که بین فاز نگهدارنده که همواره ماده ای جامد است و فاز ثابت که می تواند خود فاز نگهدارنده بوده یا توسط مایع پوشش داده شده و یا جذب شده توسط فاز نگهدارنده باشد تفکیک قائل گردید . تمایل ماده حل شونده به فاز ثابت مایع مربوط به حلالیت آن است که به نوبه خود با تنظیم قدرت یونی محلولهای آبی و یا مخلوطی از حلالهای مختلف با قطبیت های متفاوت در مورد حلال آن قابل تنظیم است.( 8 )
قبل از اختراع کروماتوگرافی گازی توسط مارتین وسینج و جیمز و مارتین ، جداسازی مقادیر کم مایعات فرار با نقطه جوش نزدیک به یکدیگر یک جداسازی بسیار مشکل بود . در مورد مخلوطهایی که برای آنها نمی توان روشهای شیمی‌ایی را بکار برد، این گونه مایعات را تنها می توان با جزء به جزء کردن در ستونهای ریز جزء به جزء کن دقتی و تنها هنگامی که ماده کافی در دسترس باشد و در صورتی که نقطه های جوش به حد کافی متفاوت باشد و چنانچه بتوان از مخلوطهای همجوشی دوری جست . جدا کرد (9)
1 ـ 2 کروماتوگرافی گازی
در کروماتوگرافی گازی ( GC ) ، یک گاز حامل بی اثر به عنوان فاز متحرک عمل می‌‌کند که اجزای سازنده یک مخلوط را از یک ستون حاوی یک فاز ساکن تثبیت شده می شوید ( 10 )
چنانچه فاز ساکن جامد باشد آن را کروماتوگرافی گاز ـ جامد ( G S C ) می نامند .
اگر فاز ساکن مایع باشد آن را کروماتوگرافی گاز ـ مایع ( G L C ) می نامند .
مایع فاز ساکن به صورت لایه نازکی بر روی جسم جامد بی اثری پخش می شود و اساس جداسازی بر پایه تقسیم نمونه به درون و بیرون این مایع است ، گستره وسیعی از فازهای مایع با دماهای قابل استفاده تا 400 ، GLC را به صورت متنوع ترین و گزینش پذیرترین شکل کروماتوگرافی گازی در می‌‌آورد. (11 )
2 ـ 2 مزایایی کروماتوگرافی گازی
1 ـ سرعت
استفاده از گاز به عنوان فاز متحرک باعث بوجود آمدن تعادل نسبتاً سریعی می‌ان فاز ساکن و متحرک می شود و در نتیجه می توان از سرعتهای زیاد گاز حامل استفاده کرد.(11 )
2 ـ تجزیه کیفی
فاصله زمان تزریق نمونه تا بدست آمدن ماکسیمم پیک را زمان بازداری می گویند . این خاصیت جزء ویژگیهای نمونه و فاز مایع و در دمای معلوم است . با کنترل صحیح سرعت جریان گاز و دما این کمی‌ت می تواند تا حد 1 درصد قابلیت تکرار پذیری داشته باشد و برای شناسایی پیکها بکار رود . ( 11 )
3 ـ تجزیه کمی
سطح زیر هر پیک متناسب با غلظت پیکها می باشد و می تواند برای تعیین غلظت دقیق هر جزء مخلوط بکار برده شود ( 11 )
4 ـ حساسیت
حساسیت دستگاه کروماتوگرافی یک دلیل اساسی برای کاربرد تجزیه ای زیاد GC است. مزیت این حساسیت زیاد این است که مقدار بسیار کمی از نمونه مورد نیاز است . یک یا چند میکرو لیتر از نمونه برای تجزیه کامل کافی است . ( 11 )
3 ـ 2 اجزای گاز کروماتوگرافی
قطعات اصلی یک دستگاه کروماتوگرافی گازی عبارتند از :
1 ـ استوانه گاز حامل
2 ـ کنترل کننده سرعت جریان گاز و تنظیم کننده فشار آن
3 ـ محل تزریق ( محل ورود نمونه )
4 ـ ستون
5 ـ آشکار ساز
6 ـ ثبات
7 ـ دما پای برای تنظیم دمای محل تزریق نمونه ، ستون و آشکار ساز . ( 11 )
1 ـ 3 ـ 2 گاز حامل
یک استوانه گاز با فشار زیاد به عنوان منبع گاز حامل به کار برده می شود . در کار با GC در دمای ثابت ، نفوذ پذیری ستون در طول مدت تجزیه تغییر نمی کند . برای آنکه فشار یکنواختی به ابتدای ستوان وارد شود و در نتیجه سرعت جریان گاز ثابت بماند ، باید از یک تنظیم کننده فشار استفاده شود . در یک دمای معین این سرعت جریان ثابت گاز ، اجزای موجود در نمونه را در مدت معینی ( زمان بازداری ) از ستون می‌‌شوید.(11)
گازهایی که معمولاً مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از هیدروژن ، هلیم و نیتروژن .
گاز حامل باید دارای خصوصیات زیر باشد :
1 ـ بی اثر باشد تا از هر گونه تأثیر بر نمونه یا حلال اجتناب شود .
2 ـ قادر باشد که نفوذ گاز را به کمترین مقدار برساند .
3 ـ به طور خالص و همی‌شه در دسترس باشد .
4 ـ ارزان باشد .
5 ـ برای آشکار ساز مورد نظر مناسب باشد . (11 )
2 ـ 3 ـ 2 محل تزریق نمونه
نمونه از طریق محل تزریق ( inyector ) وارد گاز کروماتوگرافی می شود . این محل محفظه ای کوچک است که یک طرف آن بوسیله پرده ای ( Septun ) لاستیکی یا سیلیکونی پوشیده شده است . نمونه های مایع بوسیله یک ریز سرنگ مدرج که ظرفیت آن چند میکرولیتر است از طریق پرده لاستیکی به داخل محفظه تزریق می شوند . سرنگ محتوی نمونه ، پرده را سوراخ کرده وارد محفظه می شود و پس از انجام تزریق و خروج سوزن ، پرده به حالت اول باز می گردد و سوراخی روی آن باقی نمی ماند . درمای محفظه ورودی نمونه معمولاً 50 بیشتر از نقطه جوش کم فرارترین جزء سازنده نمونه است و بنابراین تبخیر آنی صورت می گیرد . ( 11 و 10 )
برای جلوگیری از پهن شدن نوار ، نمونه باید کوچک باشد و به سرعت و به صورت یک « توپی » بخار وارد ستون شود . ( 11 و 10 )
برای ستونهای تجزیه ای معمولی ، اندازه نمونه از چند دهم یک میکرولیتر تا 20 تغییر می کند .
در مورد ستونهای مویین چون قطر ستون بسیار کم است باید از مقادیر بسیار کم نمونه استفاده شود تاپیکهای تیز بدست آید برای این منظور یک شکافنده نمونه بکار گرفته می‌‌شود تا تنها کسر کوچکی از نمونه تزریق شده را به سر ستون حمل کند (10) این روش را Head – space آنالیز گویند.
3 ـ 3 ـ 2 ستون ها
جداسازی اجزای نمونه در داخل ستون هایی که از فاز ساکن پر شده اند انجام می شود چنانچه فاز ساکن جامد باشد آن را کروماتوگرافی گاز ـ جامد ( G S C ) می نامند و اگر فاز ساکن مایع باشد آن را کروماتوگرافی گاز ـ مایع ( G L C ) می نامی‌م . مایع فاز ساکن به صورت لایه نازکی بر روی جسم جامد بی اثری پخش می شود . ( 11 )
برای اینکه مواد موجود در ستون ، به طور یکنواخت پر شود ستون مستقیم را ابتدا پر می کنند و برای اینکه درآون قرار گیرند به صورت مارپیچ در می آورند .
ستون ها به دو دسته تقسیم می شوند .
الف ـ ستون های پر شده ( Packed Columu ) :
ستونهای پر شده امروزی از لوله های شیشه ای ، فلزی ( فولاد زنگ نزن ، مس، آلومینیم )یا تفلون ساخته می شوند که نوعاً طول 2 تا 3 متر و قطر داخلی mm 4 ـ 2 دارند ( 10 ) .
قطر خارجی ستونهای تجزیه ای استاندارد اینچ است . (11 )
برای پرکردن ستون ، ، ابتدا باید فاز ساکن را که یک مایع غلیظ است به صورت لایه ای روی یک جسم جامد بی اثر به نام جامد نگهدارنده کشید . برخی از خصوصیات یک جامد نگهدارنده خوب عبارتند از :
1 ـ بی اثر بودن ( جذب سطحی بر روی آن انجام نشود . )
2 ـ مقاوم در برابر خرد شدن
3 ـ مساحت سطح زیاد
4 ـ شکل منظم و اندازه یکنواخت ( 11 )
ماده خام اکثر ترکیباتی که به عنوان نگهدارنده جامد در کروماتوگرافی گازی مورد استفاده قرار می گیرند دیاتومه است . خاک دیاتومه سیلیکای هیدراته طبیعی است که اسکلت دیاتومه ها را تشکیل می دهد . سیلیکای طبیعی دارای تعداد زیادی گروههای OH است که می تواند باعث جذب سطحی فیزیکی گونه های آنالیت قطبش پذیر یا قطبی مانند الکل ها یا هیدورکربنهای آروماتیک روی سطوح تکیه گاه شود . این جذب سطحی منجر به پهن شدن و اغلب دنباله دارد شدن پیکها می شود . برای رفع این مشکل مواد تکیه گاه می توانند توسط سیلان دارد شدن با دی متیل کلرو سیلان ( DMCS ) غیر فعال شوند .
بر اثر شستن با متانول ، کلرید دوم با یک گروه متوکسی جانشین می شود :
تکیه گاه سیلان دارد شده ممکن است هنوز جذب سطحی باقیمانده ای نشان دهد که احتمالاً بر اثر وجود ناخالصیها در خاک دیاتومه است . شستن با اسید قبل از سیلان دار کردن این ناخالصیها را جذب می کند . مواد پر کننده ای که با اسید شستشو داده و سیلان دارد شده اند با علامت – AW – DMCS به فروش می رسند ( 10 )
یک واکنش گر سیلان دار کننده دیگر هگزامتیل دی سیلازان است که فرمول آن ، مواد پر کننده ای که با این واکنشگر مورد عمل قرار گرفته‌اند با علامت – HMDS عرضه می شوند . ( 10 )
ب ـ ستون های مویی ( Capillary columns ) :
ستون های مویی یا ستونهای لوله ای باز ستونهایی با طول بلند و باز هستند و قطرشان بسیار کم است . از خصوصیات این ستونها کارایی بسیار زیاد ، ظرفیت کم نمونه و افت کم فشار را می توان نام برد . (11 )
ستونهای موئینه به قطر خارجی 5/0 میلی متر و قطر داخلی 2/0 تا 4/0 میلی متر و طول 10 تا 50 متر می باشند .
مزایایی ستونهای موئینه به قرار زیر است :
1 ـ بازده بالا
2 ـ افزایش سرعت جدا کردن و در نتیجه افزایش سرعت انتقال مواد
3 ـ مقاومت کم در مقابل گاز حامل
4 ـ مصرف کم گاز حامل و ماده جاذب به علت کوچک شدن کلی ستون .
5 ـ موارد استعمال ستونهای موئینه به علت قابلیت جدا کردن مواد در حرارت پائین تر بیشتر بوده و به علت قدرت جدا کنندگی زیاد ، این ستونها در تجزیه مخلوط های بغرنج به کار می روند . (12 )
4 ـ 3 ـ 2 آشکار سازها :
آشکار ساز ( ردیاب ) ، وجود یک ماده را نشان می دهد و مقدار اجزای آن را در ماده خارج شده از ستون اندازه گیری می کند . ویژگیهای مناسب برای آشکار ساز عبارتند از : حساسیت زیاد ، پاسخ سریع، پاسخ خطی ، پاسخ به هر نوع ترکیب ، غیر حساس به تغییرات دما و جریان گاز و بالاخره ارزان بودن آن است . (11 )
آشکار سازها به دو گروه انتگرالی و دیفرانسیلی طبقه بندی می شوند . آشکار ساز انتگرالی پاسخی متناسب به کل جرم جزء موجود در نمونه به دست می دهد . وقتی که گاز حامل خالص از آشکار ساز می گذرد ، کاغذ نمودار خط مستقیمی را نشان می دهد. وقتی که جزئی از نمونه در ناحیه مربوط از آشکار ساز می گذرد قلم ثبات معادل با جرم جزء موجود در ناحیه در عرض کاغذ حرکت می کند . اگر ناحیه مربوط به جزء دیگر از آشکار ساز عبور کند قلم به مقدار بیشتری در عرض کاغذ حرکت می کند . کروماتوگرافی که به وسیله آشکار سازهای انتگرالی حاصل می شود شامل یک سری پله است که در آن فاصله بین سطوح متوالی در منحنی متناسب با جرم کل جزء مربوط به آن پله است . ( 11 )
آشکار ساز دیفرانسیلی ، پاسخی به دست می دهد که متناسب با غلظت یا سرعت جریان جرم جزء شسته شده از ستون است . کروماتوگرافی که توسط آشکار ساز دیفرانسیلی به وجود می آید شامل یک سری پیک است . در آن هر پیک مربوط به جزء مخصوصی خواهد بود . مساحت زیر هر پیک متناسب با جرم کل جزء مربوطه است . معمولاً آشکارسازهای دیفرانسیلی به علت راحتی و صحت ، بیشتر از همه مورد استفاده قرار می گیرند . ( 11 )
انواع زیادی از دریاب ها وجود دارند که سه تا از مهمترین آنها شرح داده می شود :
1 ـ آشکارساز یونیزاسیون شعله ای :
در حال حاضر آشکار ساز یونش شعله‌ای متداولترین آشکار ساز است . این آشکار ساز حساسیت زیادی دارد و گستره وسیعی از جواب خطی و اعتماد پذیری خوبی در اختیار می گذارد. کاربرد پذیری آشکار ساز وسیع است ، زیرا به هر ترکیبی که در شعله سوزد جواب می دهد ( 9 )
عیب آشکار ساز یونش شعله ای این است که نمونه را تخریب می کند ( 10 )
آشکار ساز یونش شعله ای بر اساس تشکیل یونها هنگام عبور نمونه از درون شعله هیدروژن / اکسیژن استوار است : یعنی همچنان که از ستون شوییده می شود می سوزد . یونهای حاصل از نمونه سوخته شده مقاومت شعله را کم می کنند . مقاومت کاهش یافته با جریانی در مدار همراه است که ولتاژ زیادی در عرض شعله اعمال می کند . بنابراین هر زمان که جزء سازنده ای از کروماتوگرافی شوییده و متحمل احتراق در شعله می شود پیکی ثبت می‌‌شود.(9)
یونش ترکیبات کربن در یک شعله فرایندی است که خوب درک نشده است . اگر چه مشاهده شده است که تعداد یونهای تولید شده تقریباً متناسب با اتم های کربن کاهیده در پلاسماست گروههای عاملی مانند کربنیل ، الکل ، هالوژن و آمین ، یونهای کمتری به دست می دهند یا اصلاً یونی تولید نمی کنند . به علاوه آشکار ساز نسبت به گازهای غیر قابل احتراق مانند ناحساس است . این خواص آشکار ساز یونش شعله ای را به صورت یک آشکار ساز عمومی مفید برای اکثر نمونه های آلی ، از جمله آنهایی که با آب و اکسیدهای نیتروژن و گوگرد آلوده اند ، در می آورند . ( 10 )
2 ـ آشکار ساز هدایت گرمایی :
آشکار ساز هدایت گرمایی بر اساس تفاوت در رسانایی گرمایی گاز حامل و نمونه استوار است . (9 )
وسیله ای حس کن در آشکارساز رسانایی گرمایی متشکل از یک عنصر گرم شده به طریق الکتریکی است که دمای آن در توان الکتریکی ثابت به رسانایی گرمایی گاز اطراف وسیله بستگی دارد . عنصر گرم شده ممکن است یک سیم پلاتین ، طلا یا تنگستن و یا یک ترمیستور نیمه رسانا باشد . مقاومت سیم یا ترمیستور مقیاسی از دمای آن است که تا قسمتی به سرعتی بستگی دارد که در آن مولکولهای گاز اطراف انرژی گرمایی را از عنصر آشکار ساز به طرف دیواره های یک بلوک فلزی که سیستم در آن قرار دارد هدایت می کند ( 10 ) .
رسانایی گرمایی هیدروژن و هلیم تقریباً شش تا ده برابر رسانایی گرمایی اکثر ترکیبات آلی است . بنابراین حضور حتی مقادیر کمی از یک ماده آلی باعث کاهش زیادی در رسانایی گرمایی سیال خروجی ستون می شود . در نتیجه ، آشکار ساز متحمل افزایش قابل توجهی در دما می شود . ( 10 )
مزایای آشکار ساز رسانایی گرمایی عبارت اند از سادگی ، گستره دینامی‌ک خطی زیاد ، جواب عمومی آن نسبت به گونه آلی و گونه معدنی و مشخصه ناتخریبی آن که جمع آوری جسم حل شده را بعد از آشکارسازی ممکن می‌‌سازد . محدودیت آشکار ساز رسانایی گرمایی عبارت است از حساسیت نسبتاً پائین آن . ( 10 )
