پروژه دانشجویی گزارش کار آموزی شرکت آوا پژوهش مرکزی تحت word دارای 76 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد پروژه دانشجویی گزارش کار آموزی شرکت آوا پژوهش مرکزی تحت word کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
فهرست مطالب
آشنایی بامکان کارآموزی 1
واحدهای اساسی درکامپیوتر 2
دیسک سخت ودیسک لرزان 5
کارت گرافیکی 7
کارت شبکه ، منبع تغذیه ، پنکه 8
مانیتور 9
بلند گو،صفحه کلید ، ماوس، چاپگر 10
SCANER 11
وسایل درون CASE 12
وسایل بیرون CASE 12
CPU.RAM.IDE 14
نصب CPU 18
قالب بندی دیسک 21
فرمان FORMAT 22
نگاهی عمیق تربه فرمان FORMAT 27
فضای داده های دیسک 32
فرمان SCANDISK 35
رفع اشکالهای احتمالی دیسک 39
فهرست مطالب
بررسی دیسکهای فشرده 40
فرمان FDISK 41
محل نگهداری اطلاعات جدول پارتیشن 43
شروع کارباFDISK 44
ایجاد پارتیشن DOS 45
ایجاد درایومنطقی درپارتیشن گسترش یافته 48
تعویض پارتیشن فعال 49
چگونگی حذف یک پارتیشن 50
چگونگی انتخاب دیسک سختر 51
چگونگی نشان دادن وضعیت پارتیشن 53
سیتم عامل چیست 53
منابع مورد استفاده 73
فهرست
1) سخت افزار کامپیوتر
2) فرمت کردن در Dos
3) FDISK کردن در Dos
4) نصب ویندوز و نصب کارت های صوتی و گرافیکی و مودم و...
معرفی مکان کارآموزی:
شرکت آوا پژوهش مرکزی درسال 1382 افتتاح گردید .
کل زیربنا 50مترمربع میباشد.
تعداد کارمندان :
سه نفرمشغول به کارهستند
فعالیتهای شرکت :
اهم کارهای شرکت عبارتند از :
تعمیرانواع سیستم کامپیوتر
انجام انواع پروژه های برنامه نویسی وگرافیکی
فروش قطعات کامپیوتر
واحد های اساسی در کامپیوتر
سیستم کامپیوتر از دو بخش عمده سخت افزار (hardware) و نرم افزار(software) تشکیل شده است .در این قسمت واحد های سخت افزاری یک ریز کامپیوتر(microcomputer) مورد بحث قرار خواهد گرفت
1-ریز پردازنده(microprocessor)
مهم ترین جزء سخت افزاری یک ریز کامپیوتر محسوب می شود که به صورت یک مدار مجتمع که به آن IC (Intergrated circuit) گفته می شود بر روی برد اصلی (main board(motherboard)) قرار گرفته است و در واحد سیستم (system unit) قرار گرفته و عملیات حساب (arithmetic) و منطق (logic) و کنترل (control) و به طور کلی پردازش (processing) داده ها (data) را بر عهده دارد و به این دلیل آنرا واحد پردازش مرکزی cpu (center processing) نیز می نامند .
1) حافظه (memory)
حافظه محلی است برای نگه داری داده ها،دستورالعمل و نتایج حاصل از پردازش داده ها برای مشخص کردن ظرفیت و گنجایش حافظه ،از واحد اندازه گیری به نام بایت (byte) استفاده می شود که برای ذخیره کردن یک نویسه (character) در نظر گرفته شده است .
حافظه در ریزکامپیوتر ها دارای انواع مختلفی است که می توان آنرا به دو گروه کلی تقسیم نمود ،یکی حافظه اصلی یا اولیه (main memory (primary memory) و دیگری حافظه کمکی یا ثانویه (auxiliary memory (secondry memory)) که هر یک از آنها معرفی می شود .
الف)حافظه های اولیه
این گروه از حافظه ها به صورت مجتمع بر روی برد اصلی قرار دارند و خود دارای انواع مختلفی هستند که در این جا به دو گروه از آنها اشاره می کنیم :
1)حافظه RAM (Random Access Memory)
حافظه RAM جهت خواندن و نوشتن اطلاعات به کار می رود ،از این رو به آن حافظه RWM (Read Write Memory) نیز گفته می شود این نوع حافظه اطلاعاتش قابل پاک شدن است و اکثر آنها نیز در صورت قطع جریان برق اطلاعاتشان از بین می رود .
2) حافظه ROM (Read Only Memory)
اطلاعات حافظه ROM فقط قابل خواندن است و از قبل توسط کارخانه سازنده در آن قرار داده می شود این حافظه به صورتی ساخته شده است که اطلاعاتش قابل پاک شدن نیست ونمی توان اطلاعاتش را تغییر داد.همچنین در صورت قطع جریان برق اطلاعاتش از بین نمی رود .
(ب)حافظه های ثانویه
این گروه از حافظه ها به منظور نگهداری دایمی اطلاعات به کار می روند .هنگامی که کاربر (user) یک برنامه (program) را در حافظه RAM ایجاد نموده می تواندآنرا در حافظه ثانویه ذخیره نماید و در صورت نیاز مجددا آن را به حافظه اولیه آورده ،مورد استفاده قرار دهد .انواع مختلفی از حافظه های کمکی وجود دارد که متداول ترین آنها دیسک مغناطیسی (Magnatic disk) و cd می باشند .
دیسک مغناطیسی صفحه ای است دایره ای شکل که اطلاعات به صورت دایره های متحد المرکز بر روی ان قرار می گیرند .هر دایره شیار (track) نام دارد که خود به چند بخش به نام کمان یا قطاع (sector) تقسیم و مجموعه ای از کمان ها نیز کلاستر (cluster) را تشکیل می دهند .
برای استفاده از دیسک ها دستگاهی به نام دیسک گردان لازم است که هم خواندن اطلاعات از دیسک و هم برای نوشتن اطلاعات بر روی آن به کار می رود عمل خواندن و نوشتن به وسیله ی نوک خواندن و نوشتن (Read Write head) صورت می گیرد که در دیسک گردان قرار دارد .
جای شکل
دیسک های مغتاطیسی به دو شکل مورد استفاده قرار می گیرند که عبارتند از :دیسک سخت (hard disk) و دیسک لرزان (floppy disk)
1) دیسک سخت
این نوع دیسک دارای جنس سخت و محکم است و از قبل در دیسک گردان
مخصوص خود دیسک گردان سخت (hard disk drive) قرار داده شده ،معمولا در واحد سیستم نصب می شود .سرعت دستیابی (Access) به اطلاعات و ظرفیت آن زیاد است دیسک سخت معمولا از چند دیسک کوچک
تشکیل یافته که همگی حول یک محور عمودی دوران می کنند نوک خواندن نوشتن (head) چند شاخه است و در لابه لای دیسک های حرکت افقی قرار دارد ،به این ترتیب که در یک لحظه شیار های هم شعاع به شکل استوانه (cylinder) مورد دستیابی قرار می گیرند .
جای شکل
2) دیسک لرزان
این نوع دیسک که به آن دیسکت (diskette) نیز گفته می شود از جنس پلاستیک نازک است و در پوشش مربع شکل قرار دارد برای استفاده از دیسک گردان مخصوص خود (دیسک گردان)فلاپی ((Floppy Disk Drive (FDD) قرار داد و پس از استفاده آنرا از دیسک گردان خارج نمود .
CD از نظر فیزیکی دارای سه لایه دایره ای شکل است که روی هم قرار می گیرند که دو لایه پلاستیک نازک در بالا و پایین و یک لایه فلز است مخصوص در وسط .
اطلاعاتی که ما می خواهیم روی لایه ی فلزی در یک طرف آن ذخیره می شود و دو لایه پلاستیکی از این لایه فلزی محافظت می کند چگونگی ذخیره اطلاعات روی CD به صورت زیر است :
از CD-writter برای این منظور استفاده می شود به صورتی که CD را درون آن قرار داده و اطلاعاتی که می خواهیم بر روی CD ذخیره شود رابه کامپیوتر می دهیم .کامپیوتر این اطلاعات را که به صورت صفر و یک است به writter می فرستد درون writter لنزی وجود دارد که از این لنز نور لیزر بیرون می آید و می توان با آن نور لیزر لنز سطح فازی را سوراخ کرد و این سوراخ به حدی ریز است که با چشم قابل دیدن نیست اما آیا باید تمام سطح CD سوراخ شود .خیر زیرا در این صورت CD می سوزد پس کجا ها باید سوخته شود .گفتیم که اطلاعات به صورت صفر و یک بهwritter می رسد writer به ازای هر یک ولتاژ تولید می کنند و لنز با توجه به این ولتاژ می فهمد که باید سوراخ کند در ضمن writer به ازای هر صفر ولتاژ دیگری تولید می کند که writer با این ولتاژ می فهمد که نباید سوراخ کند.
این سوراخ کردن نکردن ها ادامه می یابد تا زمانی که اطلاعات ما تمام شود دقت این اطلاعات به صورت دایره هایی متحد المرکز که از درون CD به طرف بیرون شروع به ذخیره می شود .حال برای بازخوانی اطلاعات روی یک CD از CD-ROM قرار گرفت لنز از درونی ترین دایره شروع می کند و با نور لیزری که ضعیف شده و نمی تواند بسوزاند نوری به سطح CD می تاباند اگر نور بازتاب داشته باشد یعنی اینکه سوراخ نشده است و یعنی اینکه صفر است و اگر نور بازتاب داشته باشد یعنی اینکه سوراخ شده است و یعنی اینکه یک است و به همین ترتیب اطلاعات به صئرت صفر و یک استخراج و به کامپیوتر فرستاده می شود.
4)کارت گرافیکی(VGA)
بردی است که دارای قطعات الکترونیکی (دیود،خازن ،مقاومت،...)که باعث ایجاد نمایش تصاویر و قابل دیده شدن آنها بر روی صفحه نمایش می شود .
5)کارت صوتی:()
بردی است که دارای قطعات الکترونیکی (دیود،خازن،مقاومت،...)که باعث ایجاد صدا و قابل شنیده شدن صدا توسط بلندگو(speaker) می شود.
6)مودم(modem)
وسیله ای برای ایحاد و برقراری کار با اینترنت از طریق تلفن یا خط اینترنت که بردی است دارای قطعات الکترونیکی (دیود،خازن...)
7) کارت شبکه
بردی است که شامل قطعات الکترونیکی می باشد و باعث می شود بتوان دو یا چند کامپیوتر را با توجه به شرایطی که می خواهیم به هم متصل کنیم مثلا در یک شرکت بزرگ می خواهیم کامپیوترهای رئیس شرکت و معاونین و کارمندان و نگهبان و انبار دار به هم متصل شوند با این شرط که رئیس از تمام اطلاعات با خبر باشد و معاونین از تمامی اخبار به جز حقوق کارمندان و اخباری که متعلق به رئیس است و نگهبان از ساعت ورود و خروج تمام کارمندان و مشخصات آنها و انباردار از اجناس موجود و اجناس مورد نیاز که کارت شبکه باعث می شود این کامپیوتر ها به هم متصل باشند و با نرم افزار مخصوص ما می توانیم این شرطها را که گفتیم برای کامپیوترها تعریف کنیم.
8) منبع تغذیه Power
که کار توزیع برق مورد نیاز با ولتاژی که کامپیوتر می خواهد را بر عهده دارد.
9) پنکه Fan
وظیفه خنک تر کردن محیط داخل case و اجزای روی main board را دارد.
10) case
تمامی قطعاتی که گفتیم:
1ـ main board
2ـ کارت شبکه
3ـ کارت گرافیکی
4ـ cpu که روی main board قرار می گیرد
5ـ کارت صوتی
6ـ مودم
7ـ power
8ـ Fan که هم روی main board و هم روی خود case قرار می گیرد
9ـ CD-ROM
10ـ CD writter
11ـ فلاپی درایو درون آن قرار می گیرد. CPUکه به صورت مکعب مستطیل برای تمامی قطعاتی که گفتیم جای مخصوص خود را دارد.
11ـ مانیتور (Monitor)
نوعی تلویزیون است که برای نمایش تصاویری که از طرف کارت گرافیکی متصل به main board مورد استفاده قرار می گیرد.
12) بلند گو Speaker
نوعی بلندگو است که برای ایجاد صدایی که از طرف کارت صوتی متصل به main board مورد استفاده قرار می گیرد.
13) صفحه کلید Key board
دارای تعدادی کلید است شبیه به کلیدهای ماشین تحریر است و تعدادی کلید اضافی دارد که هر یک کار خاصی را انجام می دهند صفحه کلیدها به شکل های مختلف ساخته می شوند ولی عملکرد آنها یکسان است.
14ـ ماوس Mouse
دستگاهی است که با حرکت بر روی یک سطح صاف امکان انتخاب موضوع از روی صفحه نمایش را به کاربر می دهد و با حرکت Mouse و هم جهت با آن یک اشاره گر Painter بر روی صفحه نمایش به حرکت در می آید که با هدایت آن می توان موارد گوناگون را انتخاب کرد. دو دکمه یک طرف راست و یکی در طرف چپ دارد که به دکمه سمت راست کلیک Click راست و به دکمه سمت چپ کلیک چپ Clickگفته می شود.
15) چاپگر Printer
از این دستگاه برای چاپ اطلاعات روی کاغذ استفاده می شود. چاپگرها انواع مختلف ارند که به روشهای متفاوتی عمل چاپ را انجام می دهند. به عنوان مثال می توان به چاپگر لیزری (Laser Printer) و چاپگر ماتریس نقطه ای (D.t Matrix) استفاده نمود که از متداولترین چاپگرها محسوب می شوند. و در بین آنها چاپگر لیزری دارای کیفیت چاپ بهتری است.
16) Scaner
وسیله ای است که کاری برعکس چاپگر دارد بدین معنی که اطلاعاتی که روی کاغذ داریم و (خواه تصاویر باشد به صورت رنگی یا سیاه و سفید و خواه نوشته باشد) به کامپیوتر منتقل می کند و ما می توانیم همان اطلاعات روی کاغذمان را روی صفحه نمایش کامپیوتر مشاهده کنیم.
حال که با سخت افزارهای مرتبط با یک ریز کامپیوتر آشنا شدیم بهتر است بدانیم که کدام یک دستگاهی ورودی و کدامیک خروجی اند.
دستگاه ورودی دستگاهی است که برای ورود اطلاعات به کامپیوتر مورد استفاده قرار می گیرند پس CD- ROM و صفحه کلید و ماوس و Scaner از این دسته اند.
دستگاه خروجی دستگاهی است که برای خروج اطلاعات از کامپیوتر مورد استفاده قرار می گیرند.
پس CD- Writter و کارت گرافیکی و کارت صوتی و Speaker و صفحه نمایش و چاپگر از این دسته اند در این میان فلاپی درایو، مودم و کارت شبکه جزء وسایلی اند که هم خروجی اند و هم ورودی حال به بررسی نحوه اتصال قطعات گفته به main board می پردازیم:
وسایلی که گفتیم به دو دسته تقسیم می کنیم:
1ـ وسایل درون case
2ـ وسایل خارج case
1ـ وسایل درون Case :
قطعاتی نظیر CPU و کارت صوتی و کارت گرافیکی و کارت شبکه و مودم و Power و CD - ROM و CD- Writter و فلاپی درایو
2ـ وسایل بیرون Case
قطعاتی یا وسایلی مانند کابل شبکه، کابل مودم، مانیتور Speaker ، صفحه کلید، Scaner چاپگر را شامل می شود.
مکانهایی که برای وصل وسایل بیرون Case به main board در نظر گرفته شده به صورتهای زیر است:
1ـ PS2 (پی اس تو)
مخصوص Mouse و کی بورد و … است.
2ـ Parallel (موازی)
مخصوص Mouse و کی بورد و … است.
3ـ LPT
مخصوص Printer و Scaner و … است
4ـ USB
مخصوص کی برد و موس و … است.
5ـ سوکتی
مخصوص کارت شبکه مودم که برای مودم فقط دو مکان اتصال سیمی وجود دارد و کوچکتر است.
6ـ فیش
مخصوص S[ealer و … است.
دقت شود به هر کدام از این مکانهای اتصال یک درگاه گویند. (Part)
حال به بررسی وسایل درون Case می پردازیم.
شکل بالا قسمتی از main board است که ما فقط به بررسی بعضی از اجزای آن می پردازیم که بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند:
1)مکان CPU
آنهایی که در روی main board نصب می شوند دو دسته اند.
الف) مکان آنهایی که می توان CPU را از main board جدا کرد و پایه های اتصال آنرا دید و روی آن ی موجود باشت و به این مکان واتر بورد گویند.
ب) مکان آنهایی که نمی توان CPU ی آنها را از main board جدا کرد و Fan ی روی آن موجود نمی باشد که به این مکان State گویند.
2) مکان RAM
که برای دو گونه RAM در نظر گرفته شده است. الف) SDR ب) DDR
طریق شناخت این دو گونه از هم به این صورت است که در SDR دو شیار وجود دارد در صورتی که در DDR یک شیار وجود دارد.
در بعضی از main board ها این قابلیت وجود دارد که مکانی برای هر دو نوع RAM در نظر گرفته اند.
3) کابل IDE
مخصوص هارد و CD-RAM و DVD-RAM و فلاپی و CD-Writter می باشد (در واقع مخصوص حافظه های جانبی کامپیوتر می باشد) دقت شود برای فلاپی کوچکتر است.
برای غیر فلاپی این مکان به دو دسته تقسیم می شود اصلی (Master) و فرعی (Slave) که رنگ سفید برای Slave و رنگی به غیر از سفید برای Master است.
نکته: به جای لفظ مکان از Slate استفاده می کنند.
علاوه بر Slate های بالا که گفته شد Slate های دیگری نظیر کارت گرافیکی، کارت صوتی و … وجود دارد که هر کدام به چند بخش تقسیم می شوند.
حال به بررسی بقیه Slate ها می پردازیم:
این Slate ها که معرفی می کنیم برای همه کارتها (گرافیکی، صوتی، مودم و … است ولی بسته به نوع کارت از Slate مورد نیاز استفاده می کنیم.
1) AGP
معمولا برای کارتهای گرافیکی است ولی برای دیگر کارتها مثلا بعضی کارت صوتی ها در نظر گرفته می شوند.
خواص: 1ـ ارای بالاترین سرعت ا ست (منظور از سرعت، سرعت انتقال اطلاعات است)
2ـ این Slate همیشه به رنگ قهوه ای سوخته است. 3ـ تعداد آنها در هر main board فرق دارد.
2) PCI
خواص :
1ـ سرعت آنها از AGP کمتر است
2ـ همیشه به رنگ سفیدند.
3) AMR
سرعت آنها کمتر از AGP و PCI است و اکثرا برای مودم استفاده می شود.
4) ISA
سرعت آنها از AGP و PCI کمتر از AMR بیشتر است.
5) IC ی BIOS
این IC نقره ای رنگ است و تفاوت آن با IC یی که ما نصب می کنیم این است که اولا پایه های این IC که متصل به Main شده اند دیده نمی شود زیرا دور تا دور آن را حفاظی پوشانده است. ثانیا بر روی آن Fan ی قرار ندارد.
اما کار این IC چیست؟ بعضی از فرمان های Das را دارد و اطلاعات مربوط به Set up را نگه داری می کند و منظور از Set up ایی است که اگر هنگام روشن کردن کامپیوتر دست خود را بر روی دکمه Delete که در روی کی برد است قرار دهیم و نگه داریم صفحه ای بر روی صفحه نمایش ظاهر می شود که اطلاعاتی را درباره Main وBoot و … دارد. که این صفحه همان صفحه Set up است.
6) باتری C-MOS
باعث می شود که اطلاعات ذخیره شده Set up که در روی IC ی BIOS است از بین نرود و اگر باطری را در آوریم اطلاعات این برمی گردد به اطلاعات پیش فرض خودش.
نکته: گفتیم که دو مکان در روی Main boare وجود دارد که محل اتصال IC ها به Main است. پس باید دو گونه IC وجود داشته باشد که به ترتیب زیرند:
اـ IC هایی که پایه های آنها همان طور که گفتیم معلوم نیست و برچسب نقره ای دارند و جا از Main boardنمی شوند که به آنها Chip Set گویند.
2ـ هایی که پایه های آنها معلوم است و می توان آنها را از Main جدا کرد و Fan ی روی آن قرار داردکه به آنها Chip گویند.
دقت شود IC هایی که سرعت کامپیوتر به آنها بستگی دارد و اصلی ترند همان IC های Chip Set اند.
نکاتی چند درباره اتصال قطعات داخل Case به Main board :
1) نصب CPU
الف) با توجه به شکل در می یابیم یکی از چهار طرف مکان نصب CPU خالی است اگر بر روی خود CPU نیز دقت کنیم یکی از 4 طرف آن پایه ای برای نصب ندارد هنگام نصب باید این دو قسمت بر هم منطبق شوند.
ب) برای نصب اهرم کوچکی در محل نصب وجود دارد باید ابتدا این اهرم را به طرف بالا کشید و با توجه به شرایطی که در 1) گفتیم CPU را جا انداخت و سپس این اهرم را به جای اولش برگردانیم.
ج) بر روی این CPU باید یک Fan قرار دهیم که این Fan همراه CPU فروخته شود.
2)نصب Main board
دقت شود که Main board نباید با بدنه فلزی Case تماس داشته باشد برای این منظور یا باید پایه هایی که به عنوان مهره برای پیچه های نصب Main در نظر گرفته می شود پلاستیکی باشد یا اگر مهره ها فلزی اند باید یک واشر کوچک به دور پیچها انداخت به طوری تماس پیچ فلزی جای پیچ در Main را قطع کند.
3) Master , Slave
به ترتیب زیر باید Master باشند (قطعات و وسایل درون Case ):
1)Hard 2) Writter 3) DVD-ROM 4) CD-ROM
این ترتیب زمانی به کار می آید که بخواهیم به یک کابل متصل به Main دو قطعه وصل کنیم و می دانیم که به هر کابل فقط یکی باید وصل باشد و در غیر ا ین صورت یکی Master و دیگری باید Slave باشد حال پرسش این است که چگونه Master یا Slave کنیم؟
دقت شود که در پشت قطعه سخت افزاری (محل اتصال کابل IDE و کابل برق) جایی وجود دارد که چند پایه وجود دارند که بعضی از این قطعات به وسیله قطعات کوچکی که Jumper (جامپر) نامیده می شود به هم متصل شده اند اگر بیشتر دقت کنیم در روی برچسبی که روی قطعه وجود دارد (یا در روی قطعه به صورت برجسته وجود دارد) حالتهای Master , Slave را توضیح داده است. در مثالی که در صفحه بعد می آوریم این توضیح را نشان میدهیم.
2) هنگام اتصال کابل IDE
3) این کابل یک طرف قرمز رنگ دارد و هنگام اتصال به قطعه(مثلا: هارد، CD-ROM و …)
این رنگ قرمز باید به طرف محل اتصال کابل برق باشد.
نکته (اگر اشتباها این کابل را برعکس نصب کنیم چراغ آن (روی Case ) دائما به حالت روشن خواهد بود که نشانه این است که این کاببل برعکس نصب شده است.
5) توجه شود که یک طرف این کابل بریدگی دارد که این طرف باید به فلاپی و سر دیگر به Main متصل شود دقت شود در اینجا دیگر Master , Slave نداریم زیرا در این کابل فقط محل اتصال یک قطعه طراحی شده است.
6) Master , Slave در Set-up سیستم
اگر دکمه Delete را در روی صفحه کلید قبل از بالا آمدن سیستم نگه داریم به Set-up در قسمت Main (که در بالای صفحه مشخص شده است) قسمتهای زیر را داریم:
Primary master
Primary slave
Secendary master
Secendary slave
منظور از Primary و Secendary چیست؟ منظور همان محل اتصال کامل بر روی Main است که در شکل Main نیز توضیح دادیم و گفتیم که Secendary به رنگ سفید و Primary به رنگ غیر سفید است.
ومنظور از Master و Slave بعد از Primary یا Secendary چیست؟
که گفتیم به هر کابل IDE ی متصل به Main یا فقط یک وسیله باید متصل باشد یا به صورت Master و Slave باید باشد که در اینجا قطعه ای که Master در Master و در قسمتی که Slave است قطعه Slave را مشخص می کنیم.
قالب بندی دیسک
همانطور که می دانیم دیسک مغناطیسی یک حافظه کمکی است که جهت ذخیره و بازیابی اطلاعات مورد استفاده قرار می گیرد برای استفاده از دیسکها ابتدا باید آنها را توسط سیستم عامل قالب بندی Format نمود، زیرا سیستم عامل بر اساس Format خاصی که روی دیسک انجام می دهد، قادر به شناسایی دیسک و تشخیص محل و مشخصات فایلها خواهد بود.
سیستم عاملهای مختلف از روشهای متفاوتی برای این منظوز استفاده می کنند. در سیستم عامل MS-DOS این امر توسط فرمانی به نام Format انجام می شود. زمانی که برای اولین بار می خواهیم از یک دیسک جدید استفاده کنیم ابتدا آنرا توسط این فرمان Format فرمت می کنیم تا برای انجام کارهای بعدی آماده گردد. دیسکهای مستعمل را نیز می توان فرمت نمود ولی انجام این عمل باعث از بین رفتن تمام اطلاعات موجود روی دیسک خواهد شد، بنابراین هنگام فرمت کردن دیسکها بایدبه این نکته توجه داشته باشیم
فرمان Format
هدف: قالب بندی و آماده کردن دیسک برای ذخیره و بازیابی اطلاعات
شکل فرمان Format drive:[/v[:label]][/q][/u][/f:size][/b|/s]
این فرمان جهت ایجاد شیارها و قطاع ها و همچنین ایجاد فهرست ریشه بر روی دیسک و آماده سازی آن برای ذخیره و بازیابی اطلاعات مورد استفاده قرار می گیرد.
دقت شود وقتی دیسکی Format شد MS-DOS سکتوری را رکورد راه اندازی دیسک تخصیص می دهد و Fat نگهدارنده رد فایلها روی دیسک) و جدول دایرکتوری ریشه Boot Directory)) را که حاوی نام، اندازه،, تاریخ، ساعت و خصیصه فایلها است را ایجاد می کند و همچنین نقاط خراب شده دیسک را علامت گذاری می کند. البته باید توجه داشته باشیم که قبل از استفاده از دیسک سخت باید آن را با زمان FDIS پارتیشن کنیم و بعد زمان FORMAT را اجرا کنیم.
حال به بررسی دستور Format می پردازیم:
FORMAT drive:[/v[:label]][/q][/u][/f:size][/b|/s]
drive نام درایوی را می نویسیم که مایلیم دیسک واقع در آن فرمت شود. نوشتن نام درایو در این فرمان ضروری است چنانچه نام درایو را تعیین نکنیم، پیامی مبنی بر اینکه درایو معین شده است، روی صفحه نمایش ظاهر خواهد شد.
/V برای تعیین نام دیسک (برچسب) به کار می رود. نام دیسک حداکثر می تواند از یازده کاراکتر تشکیل یابد که در قسمت [:label] نوشته می شود. اگر این قسمت استفاده نشود سیستم عامل پس ا ز فرمت کردن دیسک در مورد برچسب آن از کاربر سؤال خواهد کرد:
Volume label ( characters, enter for non)
در پاسخ به این سؤال، کاربر می تواند یک نام برای دیسک خود انتخاب کند و یا با زدن کلید Enter از انتخاب نام، صرف نظر کند.
/f که از نسخه 5 به این فرمان اضافه شده است، برای تعیین ظرفین دیسک به کار می رود ظرفیت دیسکت به وسیله عددی که در قسمت zise می نویسیم مشخص می شود که آنرا می توان از جداولی که در اختیار خواهیم داشت انتخاب نمود. اگر سوئیچ f در این فرمان مورد استفاده قرار نگیرد، سیستم عامل طبق پیش فرض خود، یعنی بر اساس ظرفیتی که برای درایو تعریف شده، دیسکت را فرمت خواهد نمود.
/s برای انتقال فایلهای سیستم یعنی MS DOS,SYS,IO,SYS و مفسر فرمان یعنی COHMAND,COM به دیسک تازه فرمت شده، به کار می رود. دیسکتی که با سوئیچS فرمت شود، قادر به راه اندازی سیستم (Bootable) خواهد بود و در صورتی که بتوانیم آنرا درون درایو قرار دهیم، خواهیم توانست سیستم را توسط آن راه اندازی نمائیم.
/q فقط زمانی از آن استفاده می شود که دیسکی قبلا فرمت شده باشد. این سوئیچ باعث تسریع در عمل فرمت کردن می شود زیرا استفاده از این سوئیچ فقط سبب تازه کردن جدول Fatو DIRECTORY در دیسکی می شود که قبلا فرمت شده است و دیگر سکتورهای خراب دیسک را بررسی و علامتگذاری نمی کند لذا توصیه می شود از این سوئیچ در مواردی استفاده کنید که از سالم بودن دیسک اطمینان داشته باشید.
/u یا UNCONDITIONAL برای همیشه اطلاعات روی دیسک را از بین خواهد برد و دیگر نمی توان با فرمان UNFORMAT که مورد بحث خواهد بر اطلاعات دیسک را بازیابی کرد.
نکته: وقتی دیسکی در سیستم عامل MS-DOS بدون سوئیچ u فرمت شود فقط Fat و جدول دایرکتوری پاک می شود ولی اطلاعات روی دیسک دست نخورده باقی می ماند (یک کپی از Fat و جدول دایرکتوری بر روی دیسک نگهداری می شود) و در صورت لزوم مجددا می توان اطلاعات آن دیسک را به کمک فرمان UNFORMAT بازیابی کرد که به این عمل SAFE ORMAT می گویند.
/f:Size باعث می شود دیسکت را به اندازه دلخواه مورد نظر فرمت کرد که Size می تواند یکی ا ز اعداد روبرو باشد: 88/2 ، 44/1 ، 2/1 ، 720 ، 360 ، 320 ، 180 ، 160 مشروط بر آنکه درایو مناسب در نظر گرفته شود.
زمانی که فرمان FORMAT را به منظور فرمت کردن یک دیسک صادر می کنیم، سیستم عامل ابتدا فایل FORMAT.COM را برای اجرای فرمان به حافظه RAM می آورد، سپس پیام زیر به منظور قرار دادن دیسکت در درایو تعیین شده، روی صفحه نمایش ظاهر می شود:
نام درایو Insert new disk for drivre
and peresent Enter when read …
پس از ظاهر شدن پیام فوق دیسکت را درون درایو مورد نظر قرار داده کلید Enter را می زنیم. به این ترتیب عمل فرمت کردن دیسکت شروع می شود.
هنگام فرمت کردن دیسکتها باید به مشخصات دیسکت و توانایی درایوها توجهنمود زیرا در غیر این صورت ممکن است دیسکت بر اثر فرمت شدن آسیب ببیند و یا اینکه سیستم آنرا فرمت نکند. همچنین دیسکت نباید در مقابل عمل نوشتن محافظت شده باشد.
گاهی مواقع ممکن است دیسکت، صدمه دیده و دارای سکتورهای معیوب
(Bad sectors) باشد در این صورت پس از انجام عمل فرمت، در بین اطلاعات فوق پیامی نیز مبنی بر خرابی سکتورها و مقدار حافظه از دست رفته ظاهر خواهد شد.
در انتها با ارسال پیام زیر، از کاربر سؤال می شود که آیا دیسکت دیگری نیاز به فرمت کردن دارد یا خیر؟
FORMAT another (Y/N)
در صورتی که بخواهیم دیسکت دیگری را با همین مشخصات فرمت کنیم کلید Y و در غیر این صورت کلید N را می زنیم.
فرمان FORMAT همچنین جهت فرمت کردن دیسک سخت مورد استفاده قرار می گیرد، ولی به دلیل آنکه معمولا اطلاعات مهمی در دیسک سخت وجود دارد و فرمان FORMAT نیز باعث از بین رفتن اطلاعات می گردد، لذا چنانچه بخواهیم دیسک سخت را فرمت کنیم، پیام زیر از سوی سیستم به صورت اخطار روی صفحه نمایش ظاهر خواهد شد:
WARNING: ALL DATA ON NON-REMOVABALE DISK
DRIVE C: WILL LOST!
Proceed with format (Y/N)?-
چنانچه بخواهیم عمل فرمت انجام شود، کلید و در غیر این صورت کلید N را می زنیم.
نگاهی عمیق تر به فرمان FORMAT
قبلا گفتیم وقتی دیسکی فرمت می شود، شیار و قطاع هایی روی آن ایجاد می شود لیکن باید بدانیم که:
1ـ سکتور رکورد راه اندازی
2ـ جدول تخصیص فایلها (Fat)
3ـ جدول فهرست ریشه ای
4ـ فضای داده ای در دیسک نیز روی آن، هنگم فرمت کردن ایجاد می شود که پیرامون هر یک از آنها توضیح داده می شود. هر دیسکی یک رکورد راه اندازی دارد.
چنانچه دیسکی را به عنوان دیسک راه انداز سیستم (FORMAT/S)یا دیسک معمولی فرمت کنیم، در این صورت DOS اولین سکتور را به عنوان سکتور رکورد راه اندازی تخصیص می دهد این سکتور حاوی اطلاعات اندازه دیسک، تعداد سکتورهای موجود، تعداد بایتهای هر سکتور و اطلاعاتی از دیسک وجود خواهد داشت. حال اگر این دیسک یک دیسک راه انداز سیستم باشد در این صورت برنامه کوچکی بنام شلاق راه اندازی (Boot Start) در سکتور، راه اندازی دیسک وجود خواهد داشت که وظیفه راه اندازی DOS را انجام خواهد داد و اگر این دیسک، دیسک راه اندازی نباشد، رکورد راه اندازی شامل برنامه ای خواهد بود که از این دیسک به عنوان دیسک راه اندازی استفاده شود پیام خطای زیر را به نمایش خواهد گذاشت:
Non-system disk or disk error
Replace and press any key when ready
جدول تخصیص فایلها
وقتی دیسکی به طور کامل فرمت شود ـ بستگی به ظرفیت دیسک ـ ممکن است پیام زیر را نمایش دهد:
1024 bytes in each allocation unit
238 allocation unit available on disk
منظور راه واحد تخصیص (allocation unit) همان کلاستر است که با توجه به نوع دیسکت شامل چند سکتور است، که این واحد می تواند حداکثر یک فایل را در خود ذخیره کند.
علی رغم اینکه تخصیص چند سکتور به یک فایل در برخی از موارد باعث اتلاف فضای دیسک می شود لیکن به دلیل آنکه فضای اشغال شده توسط Fat کوچکتر می شود،گسیختگی یا عدم مجاورت فایلها کمتر می شود و سرعت اجرای برنامه ها زیادتر می شود، لذا در طراحی سیستم عامل از روش فوق استفاده شده است.
جدل تخصیص فایلها به عنوان نقشه جاده Read Map)) دیسک عمل می کند و حاوی رد محل فایلهای دیسک، محل فضاهای خالی دیسک و همچنین فضاهای خراب یا غیر قابل استفاده دیسک است.
جدول روبرو یک نمونه از Fat را نمایش می دهد
در این جدول مشاهده می شود که ابتدای فایلی از کلاستر 2که در جدول فهرست به آن اشاره شده است، شروع شده است و کلاسترهای بعدی به ترتیب 3 و 4 هستند و انتهای فایل که با علامت FFF8 مشخص می شود نشان می دهد که کلاستر 4 انتهای فایل است و همچنین این جدول نشان می دهدکه کلاسترهای 5 و 6 که با علامت صفر مشخص شده اند خالی هستند، که بعدا می توانند مورد استفاده قرار گیرند و کلاسترهای 7 و 11 که با علامت FFF7 مشخص شده اند به معنی خراب بودن یا غیر قابل استفاده بودن این کلاسترها است که توسط فرمان Format به عنوان سکتورهای خراب علامت گذاری شده اند.
از آنجایی که جدول تخصیص فایلها، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و اگر صدمه ببیند امکان دستیابی به فایلهای دیسک وجود نخواهد داشت، لذا DOS دو نسخه از آن را روی دیسک نگهداری می کند تا در صورت ضرورت کاربر با استفاده از برنامه هایی بتواند از نسخه دوم آن جهت بازسازی نسخه اول استفاده کند. این جدول بلافاصله بعد از رکورد راه اندازی روی دیسک قرار می گیرد.
فهرست ریشه ای
وقتی دیسکی فرمت می شود، جدول فهرست ریشه ای بلافاصله بعد از FAT روی دیسک ایجاد می شود و فضاهایی به عنوان فهرست ریشهای دیسک رزرو می شود مقدار فضای لازم جهت فرمت ریشه ای بستگی به ظرفیت دیسک دارد.
وقتی فایلی یا زیر فهرستی توسط کاربر ایجاد می شود، DOS مقداری برابر با 32 بایت را به عنوان نام فایل یا فهرست و سایر مشخصات آنها که شامل اندازه، تاریخ، ساعت تشکیل فایل و غیره است در نظر می گیرد در صورتی که تعداد سکتورهای رزرو شده هر یک دیسک را برای فهرست ریشه ای بدانیم و با توجه به اینکه هر سکتور 512 بایت است می توانیم با استفاده از فرمول زیر حداکثر تعداد اقلام ورودی فهرست ریشه ای را برای هر دیسک محاسبه کنیم.
اندازه سکتور × تعداد سکتورهای رزرو شده /32 = تعداد اقلام ورودی
جدول زیر حداکثر تعاد اقلام ورودی فهرست ریشه ای دیسکهای مختلف را نشان می دهد...
منابع مورد استفاده:
کتاب Dos مقدماتی –کتاب Dos پیشرفته
